Followers

Thursday, October 14, 2021

(लघुनिबन्ध) लिएर जाने केही छैन

 

(लघुनिबन्ध)
लिएर जाने केही छैन 
 
सरण राई
 
जीवनका सुरुका समयहरूमा जुट्दै अाउछन्- बलबैश, तागत , जाेशजाँगर, साथीसँगी, पदप्रतिस्था, धनसम्पत्ति साथै साथदिने जीवन साथी, छाेराछा्ेरी,ज्वाँइबुहारी ,नातिनातिना अादि अादि । सबैतिरबाट साथ पाईन्छ । साथ समयले पनि दिन्छ उमेर छउन्जेल ।
जब उमेर ढल्कदै जान्छ उपराेक्त कुराहरूले
क्रमश: छाड्न थाल्छ । सबैभन्दा पहिला स्वार्थी साथीहरूले, बलबैंश तागतले अनि अाफना भनिनेहरूले पनि साथ छाेड्छन् । सबै अाफूलाई मन परेकाे वस्तुहरू, मनाेरञ्जन,साैन्दर्य र सुन्दर चिजहरू अन्तमा स्वास्थ्यले पनि छाेड्न थाल्छ ।एक एक कुराहरू छुट्दै जान्छ । रमाइलो संसार पनि एक दिन छुट्छ । बाँकि अाफूसित के रहन्छ र ?
अाफ्नाे अन्तिम क्षणमा मनमा सन्तोष रहनु ठूलाे कुराे हाे । बाचुन्जेल अन्याय , अत्याचार र असत्य काम गरीएन भने अाेठमा अप्रतिम मुस्कान बाेकेर गाैतम बुध्दझैँ सन्ताेषसाथ मर्न सकिन्छ ।
अर्कालाई थिचोमिचो , अन्याय असति काम गरेर जतिसुकै धन थुपारेकाे भए पनि लान पाइने हाेइन । अाखिर लिएर जाने केही हाेइन ।
लिअाे टाल्सटायले भनेझै "जबसम्म मसँग दुई जाेर लुगा र दुई छाक खाना हुन्छ , म संसारमा निरन्तर चलिरहेकाे पाप कार्यमा सरीक भईरहेकाे हुन्छु ।"
अाखिर लिएर जाने केही हाेइन भने किन संसारमा निरन्तर चलिरहेकाे पापमा सरीक हुने ?
 
२०७५असाेज २६,सुमेरु अस्पताल
 

 

Monday, October 11, 2021

(लधुलेख) हारकाे मजा

 


(लधुलेख)
हारकाे मजा
 
सरण राई
 
जनतामार्काका हामी हारमा आनन्द पाउछाै । राम्रो काम गर्नेलाई छाडेर नराम्राेलाई राेज्छाैँ ।
अन्धभक्त अन्धपिछलग्गु हुन विवेक बुध्दि धराैटि राखेर खाटि जनतामार्का मतदाता बन्छाैँ ।
नराम्रो राेजेपछि राम्रो आशे भजने भक्त बन्छाै र दुर्घगन्धित फाेहाेर रसातललाई रमणीय स्थान सम्झने महामुर्ख हुन्छाैँ ।
यस्ता हामी किनबेचकाे पशुमा रूपान्तरण भएकैले बारम्बार थाहै नपाई (धेरैजसाे थाहा पाईपाई) बेचिन्छाैँ । बेच्नेलाई महान् मान्नु र उसैकाे दास बन्नु पाैरख बहादुरी । इमानदार हुनु रे आफै बेचिएर ।
बेचिनेले माेल पाउने कुरै हुँदैन । बेचिनेहरू सदैव हरिकङ्गाल गरिब रहने हुनाले सदैव किनबेच हुने नै भयाे । यस्तो स्थिति रहेसम्म बेचिनेहरू हारमा आनन्द लिने यन्त्रमानव हुन्छन् । यसै भएकाेले प्रजातन्त्र , लाेकतन्त्र, गणतन्त्र नाैटङ्की बन्दैछ ।
यस्तो पीडाबाट वच्न के गर्नुपर्ला ? यन्त्रमानवहरूले नै साेच्ने बेला भएको छ। तर यन्त्रमानवहरू साेच्न सक्तैनन्, चाहदैनन्। यस्ताे अवस्थामा कसरी सुधार ल्याउन सकिएला ?
सजिलाे उपाय -- यदि तपाईं देश समाजकाे भलाइ चाहनुहुन्छ भने यन्त्रमानव नबन्ने, आफ्नाे दायित्त्व पूर्णरूपमा निर्वाह गर्ने र बुध्दि विवेक स्वतन्त्र भई प्रयाेग गरेर खराबलाई परास्त गर्न असलकाे पछि लाग्ने वा असल बन्न निरन्तर प्रयत्न गर्दै सबैलाई यही मार्ग अवलम्बन गर्न प्रेरित गरिरहे फटाहाहरूकाे राज समाप्त भई हामी सर्वसाधारण आममान्छेले चाहेकाे सुनाैलाे दिन आउने छ ।
जय सर्वसाधारण आममान्छे !
🌿
२०७५ असाेज २४.
थपथाप २०७८ असाेज २४
🌹

🌹

Thursday, July 15, 2021

(लघुआत्मालाप) बाँच्नुकाे तुक

 

(लघुआत्मालाप)
बाँच्नुकाे तुक
 
सरण राई
 
बाँच्नु सबैभन्दा ठूलाे हाे । बाँचुन्जेलकाे जीवन हाे । बाचुन्जेल मात्र भाेग्न गर्न देख्न लेख्न जे चाहेकाे हाे गर्न सकिन्छ ।
बाँच्नु पूरा आफ्नाे हातमा नभए पनि ७५प्रतिशत चाहिँ आफ्नाे हातमा हुन्छ । बाँच्ने कसरी ? कसका लागि र केका लागि बाँच्ने ?
कतिपय अवस्था आफ्नाे हातमा हुँदैन । निरंकुश सरकार, व्यवस्था र साेच भए सर्वसाधारण आम मान्छेकाे कुनै मानेमाेल हुँदैन । सर्वसाधारण आममान्छेहरू शासकहरूका फगत नाेकर दास शाेषणका पात्र मात्र हुन्छन् । यसरी राजनैतिक व्यवस्था-प्रणाली मानिसहरूका बचाइका प्रमुख मुलजग हुन्छ ।
बाल्यकाल र केटाकेटीकाल परिवार र समाजआस्रित अवस्था हुनाले पारिवारिक सामाजिक राजनैतिक अवस्थाले निर्धारण गर्छ । राज्यले बालक केटाकेटी कसरी हुर्कुन्? कस्ताे शिक्षा,तालिम र स्वास्थ सुबिधा पाउन् ? भन्ने चाहन्छ र दिन्छ त्यसले बालक र केटाकेटीकाे हुर्काइ निर्धारण हुने हुन्छ ।
युवाकालमा पाइने शिक्षा, तालिमले मान्छे के बन्ने हाे निर्धारण गर्छ । पढ्ने अवसर पाए प्राध्यापक, शिक्षक, डाक्टर, नर्स, इन्जिनियर, कुनै बिषयकाे विशेषज्ञ, प्रशासक हाकिम, कर्मचारीआदि हुने हुन्छ । पढ्न नपाए कुल्ली, तल्लाे तहकाे श्रमिक किसान मजदुर हुन्छ ।
मान्छे कति उमेरसम्म बाँच्छ ? स्वास्थ्यसुविधा खानपान आचार व्यवहार मानसिक अवस्था र राजनैतिक परिपाटि , युध्द वा शान्तिकाे अवस्था विकास आदिमाथि निर्भर रहन्छ ।याे अवस्था २५ प्रतिशत भए पनि आधारभूत अवस्था हाे जसमाथि व्यक्तिकाे नियन्त्रण हुँदैन र याे अवस्था नस्वीकारी धरै छ‌ैन ।
अब मान्छेकाे आफ्नाे हातमा रहेकाे ७५प्रतिशत के के हाे त ? ऊ कति मिहेनत गर्छ, उसकाे आचार विचार आहार व्ववहार र साेच माथि २५प्रतिशत बचाइ निर्भर हुन्छ भने बाँकि ५० प्रतिशत ऊ कसका लागि र केका लागि बाँच्छ ? भन्नेमा निर्भर रहन्छ ।
समाजसेवा जनसेवा वा देशकाे उत्थानका लागि सत्य र न्यायकाे पक्षमा उभिएर बाँचेमा ऊ मृत्युपछाडि पनि जिउँदा मानिसहरूका हृदयभित्र बाँच्छ ।
यी माथिका व्याख्याहरू खान पाउनेहरूमाथि मात्र लागु हुन्छ । भाेकाहरू -- पेट भर्न पाए बाँच्नेहरूका र अघाएकाहरूका समस्या एक‌ै प्रकारका हुँदैनन् । भाेकाहरूकाे सम्पुर्ण ध्यान खानामा रहन्छ र खानाकाे आश देखाएर अघाएकाहरूले उनीहरूलाई नाेकर चाकर अराैटे भराैटे बनाएका हुन्छन् ।यस्ता बिचराहरू केका लागि बाँच्ने भन्ने साेच्न सक्ने अवस्थामा नै हुँदैनन् । यस्ताे व्यवस्था अवस्था अघाएकाहरू सधैं राखिरहन प्रयासरत रहन्छन् । भाेकाहरूले यस्ताे अवस्था बदल्न नसके उनीहरू बाँचेकाे मरेकाे कुनै तुक हुँदैन ।
राष्ट्रघाती, जनद्राेही र भ्रष्टाचारीहरू तामझामसाथ बाँचिरहेकाजस्ता देखिए पनि ती त जिउँदा लाससरह हुन् । उनीहरू बाँच्नुकाे के तुक ? तसर्थ बाँच्नुकाे सार्थकता चाहनेले राष्ट्रघात जनघात कदापि गर्न हुँदैन । सत्य र न्यायकाे पक्षमा इमानदारीसाथ बाँचे मात्र बाँचेकाे मानिन्छ ।
आफू किन ? केका लागि ? कसका लागि ? बाँच्ने भन्ने निर्क्याैल गरेर इमानदारीसाथ दायित्त्व निर्वाह गरेर बाँचेकाे सार्थक हुन्छ ।
जीवनमा दस दस वर्षकाे जीवनावधिले जीवनकाे फरक फरक रूप धारण गर्दाे रहेछ । दस वर्षकाे उमेर सम्म एक प्रकारकाे, एघार देखि बीस वर्षको अवधि, २१-३०,३१- ४०, ४१-५०, ५१-६०, ६१-७० का जीवन अवधि स्वत: फरक फरक किसिमका हुँदा रहेछन् ।
७१ भन्दा माथिकाे उमेर समूहका मान्छेहरू केही न केही काम कुरामा विशेषज्ञ हुने भएकाले मानव सम्पत्ति हुन् भन्दा अत्युत्ति हुन्न । धेरै मानिसहरू त ७१ मुनिकै उमेरमा गईसकेका हुन्छन् । ७१ माथि बाँच्नेहरू साैभाग्यशालीहरू हुन् । अविकसित पिछाैटे हाम्राे समाजमा तिनीहरूलाई "काम नलाग्ने बुढा" भन्ने चलन छ ।
यस्ताे समाजमा मजस्ता ७१काटेकाहरूले आफ्नाे उपादेयता र आैचित्य पुष्टि गर्न आफ्नाे रुचि विशेषताकाे विषयमा केही न केही गरीरहेमा बाँचेकाे तुक रहन्छ । समाजले मान्यता दिओस् नदिओस् त्याे समाजकै चिन्ताको विषय हाे । कर्मण्य वाधिकारस्य माफलेसु कदाचन । अस्तु ।
🌹
२०७८ असार ३१
🌹

🌹

27 Comments

Sunday, July 11, 2021

(लघुआत्मालाप) काल पर्खदा

 

(लघुआत्मालाप)
काल पर्खदा
 
सरण राई
 
आफना नजिकका साथीभाइकाे देहावसानले भित्र जरैदेखि हल्लाएर झन् जर्जर पार्छ । जीवनसाथीकाे दुई वर्ष सात महिना अघि भएकाे निधनले अकस्मात नाैरङ्गी एकल जीवनमा पछारेपछि मज्जालि कहाँ हाँस्न बाँच्न सकिएकाे छ र ! तर पनि बाँचिएकाे छ । बाँच्नु सबैभन्दा ठूलाे कुरा रहेछ ।
बाँच्नका लागि कुनै न कुनै गन्तव्य धेय चाहिन्छ र आफू बाँचेकाे प्रयाेजन अरूका आँखामा पनि देखाउने काेसिसमा जीवन बाेझ नहुन सक्छ । तर पनि वृध्दावस्थामा काल पर्खन त्यति सहज हुँदैन । मनका विविध अन्तर तहहरूमा अनेकन अशुभ नमीठा दु:खदायी तरङ्गहरू तरङ्गीत भईरहन्छ । विगतकाे सम्झनाले पाेल्छ, आगतकाे कहालीलाग्दाे दृश्य नचाहदा नचाहदै पनि झलझली देखा पर्दा हरेश लाग्छ, त्याे बेला सहारा मनले खाेज्छ। तनले स्याहार खाेज्छ । काल पर्खिनु कति मुस्किल !
मृत्युका विविध रूपहरू देखियाे । प्रियजनकाे विछाेडले छियाछिया पारेकाे मुटु दुख्दा जस्तै कठाेर हुँ भन्नेकाे पनि आँसु चुहुन्छ तरतरी । सप्तरङ्गी जीवनभर हाँसेकाे हाँसाे सुख आनन्द साँच्चै थियाे त ? बुढेसकालमा लाग्न थाल्छ ।
पत्नीकाे वियाेगले पाेल्दा देड वर्षकाे अवधिमा "नाैरङ्गी" एक सय एक लघुकथा र "फुली" कथा सङ्ग्रह जन्मियाे, वह तह लगाउदा र मृत्युबाेध हुँदा । मृत्यु र जीवनबारेका अनुभूतिहरू मेरा लेखनमा इमानदारीसाथ पाेखेकाे छु । बाँचुन्जेलकाे जीवन हाे । मरेपछि रहने त सम्झना र समाजमा उसले दिएकाे विचार याेगदान र कृतीहरू मात्र रहने भएकाे हुँदा मरिसकेका ठूला असल मान्छेहरूलाई जिउँदाझैँ सम्मान र श्रध्दा गर्छाै ।
काल पर्खिने याे अवधि स्वर्णिम सर्वाेच्च बिट मार्ने (finishing touch) काे कसिमा घाेटिने अग्निकुण्ड पनि भएकाेले यही अवधिमा धेर‌ैजसाे चम्किने कि मैलिएर पत्तुर हुने हाे ? डरलाग्दाे परीक्षाकाे छाेटाे तर महत्त्वपूर्ण मृत्यु नजिककाे अन्तिम माैका पनि रहेछ । कतिपयलाई याे माैका उपलब्ध हुँदैन (दुर्घटना अल्पायुमा मर्नेहरूलाई)।
मैले भने याे बिट मार्ने अवधि पाएकाे छु । जीवनकाे अधिकांश अनुभव भाेगेकाे छु । पत्नीभन्दा अगाडि मरेकाे भए नाैरङ्गी जीवनकाे अनुभूति मलाई थाहा हुँदैनथ्याे । जति भाेगिन्छ थाहा पाइन्छ त्यति नै आफ्नाे पूर्ण अनभूति मान्नु पर्ने बाध्यता हुँदाे रहेछ । याे पनि जीवनकाे नियम रहेछ । एकल नाैरङी जीवनमा प्रवेश गरेपछि मैले जीवनका तितामीठा पूर्ण स्वाद चाखेँ । पीडा पीर वेदना आँसु चाखेँ । त्यसैले पनि "नाैरङ्गी" र "फुली" यथार्थपरक चित्रण बन्न सफल भएकाे छ ।
"उछिनपाछिन दाैड जीवनकाे
मृत्यु छ प्राणसँग सधै टाँसिएकाे"
काे कति बेला जान्छ थाहा नहुनु जीवनकाे खेल झेल का‌ैतुक रहस्य हुनाले बाँचुन्जेल अन्याय उत्पीडन नगरि सत्य र न्यायकाे पक्षमा उभिएकाे खण्डमा अन्तिम पलसम्म पनि बाँचेकाे सार्थक हुन्छ । मर्नु त पर्छ नै । तर सत्य र न्यायकाे पक्षमा उभिनेलाई मर्ने बेला कुनै पछुताे हुँदैन ।
🌹
२०७८ असार २५,२६
🌹

🌹

Wednesday, June 9, 2021

(लघुलेख) आत्मनिर्भर

(लघुलेख) आत्मनिर्भर सरण राई वर्तमान अवस्था र व्यवस्था अवलाेकन मूल्याङ्कन गरेर भावी दिशा निर्धारण गर्ने इमानदार बाैध्दिक संयन्त्र बन्नै नसक्ने परनिर्भर अवस्थाले करुण निरीह गरिब निमुखा देश - बिचरा भेडाे बनाईएका देशवासी ! देशवासीलाई भेडा निमुखा अदना निरीह भिखमङ्गा बनाउने काे ? दाेषी काे ? आत्मनिर्भर क्षेत्र के छ ? के हुन सक्ला ? खाेइ विश्लेषण गर्ने स्वतन्त्र बुध्दिजीवी ? दलेझाेले पहिलाकाे दरबारकाे भाइभारादार र भाटभन्दा कुन अर्थमा फरक छन र ? यस्ताे अवस्था कसरी भयाे ? बुध्दि भुटिएकाे छ कि छैन ? प्रश्न साेध्ने,साेच्ने र निष्कर्ष निकाल्ने बुध्दि बुध्दिमान दिमाग र देशवासीलाई रिमाेट सञ्चालित परनिर्भर राजनीतिले कुटुकुटु खाईरहेकाे छ , बुध्दि साेच र राष्ट्रियता निमिट्यान्न भएपछि देशसित के बाकि रहन्छ र ? पहिलाे र अन्तिम सर्वकालिक सर्वशक्तिशाली सार्वभौम निष्कर्ष, रणनीति कार्यनीति सर्वजनहिताय, आत्मनिर्भर राजनीति ! आफ्नै माटाे सुहाउदाे आत्मनिर्भर माैलिक राजनीति ! 🌹 २०७८ जेठ २७ 🌹🌹

Saturday, April 17, 2021

लघुआत्मालाप) आज एक दिन

 

(
लघुआत्मालाप)
आज एक दिन 
 
सरण राई 
 
हिजो गइ सक्यो, हातबाट फुत्केको सम्पति , समय वा उम्केको माछाजस्तो । भोलि अनिश्चित छ । आज हातमा छ । के के गर्न सकिने आजको अहिले मात्र हो । अहिले गरिएन भने त्यो अहिले पनि अघि हुन्छ ,हिजो हुन्छ ।
आज मैले के गरेँ ? केलाउदै छु अहिले दिनभर गरेका कामहरू-- बिहान प्रातकालीन हिडाई. गमलाको फूलमा पानी लगाउने , केहि समय फेसबुक हेर्ने , विश्व प्रशिध्द कथा पढ्ने अनि पढ्दा पढदै तिनको एउटा कथा लेख्ने मुड भयो ।
आजको प्रमुख उपलब्धि तिनको मनमा रहेको पीडा ''के गर्न सकिन्छ र !?'' भन्ने कथा लेखेर व्यक्त गर्ने कोसिस गरेँ । .
यो कथा लेखनले मलाई आज एक प्रकारकाे सन्तुष्ठी दियाे, प्रसन्नता पनि दियाे । आगामि दिनहरूका लागि एउटा बाटाेमा बढ्ने निर्देशन पनि अङ्कित गरि दियाे । म अब निश्चित गन्तव्यका लागि अभ्यस्त हुन थालेकाे छु ।
आजको प्रमुख उपलब्धि -- ''के गर्न सकिन्छ र !?'' कथा लेखन ।
याे कथा लेखनले आजकाे दिन खेर गएन ।
🔴
२०७५चैत १७, धरान

Sunday, April 11, 2021

लघुलेख) आज देशकाे कुरा गरा‌ैँ

 

लघुलेख)
आज देशकाे कुरा गरा‌ैँ
 
सरण राई
 
देशकाे कुरा सर्वसाधारण आम मान्छेले गर्न हुन्छ कि हुँदैन ? देशका लागि चिन्तन गर्न हुन्छ कि हुँदैन ? याे साेध्ने र साेच्ने नै हाेईन । तर...
आम मान्छेहरू आज सबैभन्दा बढि बिचरा भएका छन् । अनेकन् उपभाेग्य वस्तुहरूकाे विकास, आर्थिक उन्नति, उपभाेक्तावादि संस्कृतिले विचरा सर्वसाधारण मान्छेहरू "सिसिफस" भएका छन् । कमाउने मेलाे राेजगार कम छ, चर्काे मूल्य, जीवन स्तर र डेमाेन्ट्रेसन एफेक्ट ! खाध्धान्न, लट्टाकपडा, उपचार खर्च,भाडा, यातायात, माेबाइल चार्ज, टेलिफाेन, इन्टरनेट, बिजुलि, मालपाेत, शुल्क , फेसन आदि अनेकन खर्च धान्न नसकेर आम मान्छे देशबारे साेच्ने,केही गर्ने अवस्थामा छैनन् । पहिलाे त गरेर खाने वातावरण छैन । केही गर्न सकिँदैन भन्ने मानसिकता चरमचुलिमा !सरकार आम मान्छेकाे हक,हित र उन्नयनकाे पक्षमा देखिदैन । समग्रमा कुनै दिर्घकालिन राष्ट्रिय सहमति छैन ।
आजसम्मकाे इतिहास केलाउदा जनता (जनार्दन भनी टाेपले पनि), सर्वसाधारण, आम मान्छे वा देशवासीहरूले देश आफ्नाे हाे र देशका मालिक जनता (सार्वभाैमिकता जनतामा रहेकाे संबिधानमा लेखिए पनि) हाैँ भन्ने हिसाबले कहिल्यै साेचेनन्, साेच्ने हैसियत पाउन सकेनन् ।
जहिले पनि दाल भात डुकुकाे समस्यामा अल्झाईएकाे जनतालाई देशकाे बारेमा साेच्न सक्ने अवस्था बनाउने प्रयत्न सरकार, दल र जान्नेबुझ्ने भनाउदाहरूले कहिल्यै गरेका छैनन् । ती तथाकथित जान्नेबुझ्ने भनाउदाहरू सदैव विदेशीकाे खेलाैना बने, गाेटि बने । देश बनाउने कुरामा यीनीहरूकाे ध्यान कहिल्यै गएन भएन । नकारात्मक साेच, नकारात्मक वातावरण, दुखद कहालिलाग्दाे अवस्था र दास मनाेवृत्ति अहिलेसम्मकाे फाेहाेरी राजनीतिकाे उपज भएकाे छ ।
अहिले सिध्दान्त,विचार आस्थाकाे ग्राइण्ड डिजाइन याेजनाबध्द ढङ्गले यति धैरै बेइज्जत भएकाे गराइएकाे छ कि राजनीति पनि सिध्दान्तमा आधारित हुन्छ भन्ने साेच्नै नसकिने मानसिकता तयार भएकाे छ। एउटा पूरै पुस्ता अराजनीतिक बन्दै छ, जुन पुस्तालाई नैतिकता, देश,सत्य, न्याय र अग्रगमनसित कुनै सराेकार छैन । सानै स्वार्थप्रेरित दलेझाेले, विवेकहिन दलेझाेले झुण्ड चारैतिर !
देश विकास गर्ने नीति छैन, विदेशमा युवाशक्ति पलायन गराई निरंकुश शासन चलाउने श्रम नीति, दलहरूसित शिक्षा, सीप, विकास र राष्ट्रिय एकताबारे राष्ट्रिय सहमतिका एजेन्डा छैन ।
भाडाकाे सिपाही बनाईरहने नीति भएसम्म विचरा एक थरी सदैव राष्ट्रिय मूल प्रवाहबाट बाहिरै भईरहने छन् ।
दु:खका साथ भन्नुपर्दा देशकाे अल्पकालिन र दिर्घकालिन कार्यनिति र रणनीति छैन , त्यसताे राष्ट्रिय सअमतिमा आधारित राष्ट्रिय नीति बन्न सकेकाे वा बनाउने प्रयत्नपनि भएकाे छैन । साना ठूला सबै देशकाे देशलाईअगाडि बढाउनेबारे सर्वसम्मत राष्ट्रिय सहमति हुन्छ र सरकार जुनसुकै दलकाे बने पनि साे सहमतिअनुसार कार्य क्रियाकलाप गरीरहन्छ । तर हाम्राे देशमा सरकार, कर्मचारी प्रशासन, दल र नेता कार्यकर्ता झाेले, विदेशीद्वरा सञ्चालित दास विवेकहिन बिकेकाे र देश पनि बेच्न तयार भएकाहरू राष्ट्रिय सहमतिका लागि छलफल समेत गर्न नसक्ने फाेहाेरी गाेटि राजनीतिकाे कठपुतलि भएकाे दुर्भाग्यपूर्ण अवस्था देखिन्छ ।
यस्तै अवस्था सदैव रहिरहदैन । देशलेआफू सुरक्षित, अखण्ड र सार्वभाैम रहन राष्ट्रिय सहमतिका लागि सबै अट्ने साझा असल राष्ट्रिय राजनीतिकाे थालनी गर्ने नै छ । फाेहाेरी गाेटि राजनीतिकाे अन्त भएर सबैकाे साझा देश निर्माण हुनेछ, र हुँदै छ । असल राजनीतिले देश र देशवासीकाे मुहार फेर्नेछ, र फेरिदै छ ।
🌻
२०७७च‌ैत २५, २७
💐💐💐💐💐💐💐💐💐🌺🌺💐💐💐💐

💐

Thursday, April 1, 2021

(लघुसस्मरण) पत्नी, म र कार

 


(लघुस्मरण)
पत्नी, म र कार
 
 
सरण राई
 
"गाडि (कार) बेचेँ " भनेर छाेराले सूचना दियाे । कार हुँदा बेला बेला त चढिन्थ्याे नै ।
त्याे कार पत्नीकाे लागि नै किनेका थियाैँ । धरानबाट डायलाइसिस गर्न बिराटनगर जानुपर्ने । हप्तामा दुई पटक, पछिपछि त हप्तामा तीन पटक ।
धरानमै पनि अस्पताल छ तर डायलाइसिसकाे लागि पालाे नपाइने । पाए पनि हप्तामा एक पटक बढिमा तीन घण्टा । जब कि डायलाइसिस हप्तामा दुईपटक चार चार घण्टा गर्नु पर्दछ । त्यसैले बिराटनगर जानुपर्ने ।
बिहान पालाे पर्दा ७बजेदेखि ११बजे सकिने हुँदा बिहानै हिँड्नु पर्ने । ६.३० तिर पुग्न ४.००बजे बिहानै बस चढ्नु पर्ने । ४.००बजे बसपार्क पुग्न ३.१५भन्दा अगाडि नै हिँड्नु पर्ने, खाजा बनाएर बाेक्नु पर्ने हुँदा खाजा बनाउन २.०० बजे उठ्नु पर्ने । बाँच्नका लागि हामी पति पत्नी २.००बजे नै उठेर तयार हुने गर्थ्याे ।
घडेरी बेचेपछि छाेराले नै सेकेन्डहेन्ड गाडि उसकै नाममा नामसारी गरेर किनेर ल्यायाे । गाडि भएपछि ५.००बजे हिड्दा हुने भयाे, बसकाे घुइचाे धक्काधक्की पनि बेहाेर्न परेन ।
काठमाडौंमा पनि डायलाइसिस गर्दा टेक्सीकाे झमेलाबाट मुक्त भयाैँ । सिकिस्त भइन् भने अस्पताल पुग्न सजिलाे भयाे । कारले ठूलै काम दियाे बिरामी पत्नीलाई स्याहार्न ।
कारसँग फाेटाे कहिल्यै खिचिनँ । कार बेचेकाे कुरा सुनेपछि त्याे कारसित फाेटाे खिच्न मन लागेर ग्यारेजमा जान्छु तर कार नभएकाे रित्ताे ग्यारेज पत्नी नभएकाे मजस्तै । अब कहाँ फाेटाे खिच्न पाउनु र!
त्याेकारबाटै हाम्राे (पत्नी, म र कार चलाउने छाेरा)धरानबाट काठमाडौंकाे अन्तिम यात्रा पनि भएकाेले कारसित नजानिदाे आत्मीयता गाँसिनु स्वभाविक थियाे र म त्यसप्रति कृतज्ञ पनि थिएँ । कारमा पत्नीले कत‌ै जान मलाई पर्खिरहेकी छिन् कि भनेर झुक्किएर (तिनी नभएकाे बिर्सेर) कारलाई हेर्थे !
काठमाडौंकाे सुमेरु अस्पतालमा पत्नीकाे देहान्त भएपछि शववाहनमा तिनकाे लास धरान ल्याउदा सिन्धुली बजार काटेपछि शववाहन र माेटरसाइकल ठाेक्कियाे । माेटर साइकल चालकलाई केही नभए पनि माेटरसाइकल भने क्षतिग्रस्त भएकाे थियाे । त्याे घटनापछि सिन्धुली जिल्ला प्रहरी ठानामा शववाहन एक घण्टा राखिएकाेले धरान राति ८.३०बजे मात्र पुगेकाे थियाैँ । लासवाहनलाई पछ्याउदै त्याे कारमा साली र बहिनीहरू आएकाेले त्यसले मेरी पत्नीकाे अन्तिम संस्कारसम्म पनि साथ दिएकाेले कारलाई सायद म कृतज्ञतास्वरूप सुम्सुमाएर बिदा दिन सक्थेँ । तर त्यसाे गर्न पाइनँ ।
पत्नी नै नभएपछि कारकाे के काम ! चित्त बुझाउछु ।
त्याे कार देख्दा दिवङ्गत पत्नीसँग कारमा बसेर काठमाडौं, अस्पताल गएकाे दृश्यहरू आँखामा देखिँदा मन कुटुक्क खान्थ्याे ता पनि त्याे कार बेच्नेबारे सल्लाह‌ नगरि बेचिसकेकाे सूचनाले मलाई अदृश्य झट्का लाग्छ । तर अब यस्ता झट्काहरू २०७२सालकाे बैसाख १२ काे महाभूकम्पकाे सबैभन्दा ठूला झट्कापछि ६ महिनासम्म आएकाे परकम्पकाे झट्काझ‌ैँ लाग्छ ।
झट्काबारे साेच्दा सँगसँगै काम गरेका एकजना समकालिनले अस्पतालमा आफ्नाे पत्नीकाे देहान्तकाे अकल्पनीय असहनीय ठूलाे मूल झट्का सहन नसकेर विषसेवन गरि आत्महत्या गरेकाे कुरा सम्झन पुग्छु ।
मैले पनि असहनीय अकल्पनीय मूल झट्का त सहिसकेकाे छु । अब मुल झट्का पछि आईरहने यस्ता झट्काहरू मैले बेहाेरी रहनुपर्छ, जुन दिन बेहाेर्न सक्तिनँ... जीवनबाट बिदा लिनु पर्दछ !
 
 
२०७७ चैत १७

Thursday, March 25, 2021

(लघुलेख) आज देशकाे कुरा गराैँ

 

(लघुलेख)
आज देशकाे कुरा गराैँ 
 
सरण राई
 
देश नभए देशवासी हुने कुरै भएन । उहिलेजस्ताे युध्दमा पराजित गरेर अर्काकाे देश सक्ने अवस्था आज छैन ।
तापनि देशहरू सिमानामा युध्दरत छन् । देशकाे कुरा आउनासाथ देश कसरी बलियाे, शान्त र उन्नत बनाउन सकिन्छ भन्ने कुरा उठ्छ । देश शक्तिसाली भएनभने छिमेकी र अरूहरूकाे हेपाइ र पेलाइ खप्नु पर्ने यथार्थ छर्लङ्ग छ ।
देश कसरी उन्नत र शक्तिसाली हुन्छ ?
देश बनाउन र बचाउन अनेकाैं आधारहरू हुन्छन् । प्राकृतिक स्राेतसाधन, जनशक्ति, लाेकप्रिय सरकार र राष्ट्रिय एकताका साथै देशवासीहरूकाे सहि साेच प्रमुख हुन्छ नै ।
प्राकृतिक साधनस्राेत के कति छ ? अन्वेशन नभएकाे भए पनि सुन, फलाम,काेइला, तामादेखि बहुमूल्य ढुङ्गा (टरमालिन् र अन्य), लगायत जलस्राेत (विश्वकै दाेस्राे ठूलाे देश), सुनभन्दा २००गुणा महङ्गाे युरेनियम आदि अनेकाै छन् । तर ती स्राेत देशका लागि परिचालन हुन सकेकाे छैन । प्रत्येक पल्ट यी साधनस्राेतलाई धिताे राखेर राष्ट्रघाती नेताहरू सरकारमा गएका छन् र याे राष्ट्रघाती प्रचलन राजनीतिकाे जग बन्नाले नेपालमा राष्ट्रियता क्षयउन्मुख भई रहेझैँ देखिन्छ । प्राकृतिक साधनस्राेत देशका लागि भनेर साेच्ने र त्यसलाई परिचालन गर्ने नीति नहुनु प्रमुख समस्या हाे । यी साधनस्राेत र भुबनाेट(दुई ठूला देशका बीच) र भूपरिवेष्टित हुनुले स्वतन्त्र राष्ट्रवादि राजन‌‌ैतिक दृष्टि र चिन्तन जन्मिन नसक्नु देशकाे सार्वभा‌ैमिकताका लागि दिर्घकालिन रूपमा दु:खदायी हुन सक्छ ।
जनशक्ति नै देशकाे लागि साँचाे शक्ति हाे । नेपालकाे जनशक्तिबारे अन्तिम निष्कर्षमा पुग्न जरुरी छ । जनसंख्याको सार तत्त्त्व केलाएर जनशक्ति अधिकतम उपयाेग गर्न सके नेपालीकाे जीवनमा आमुल परिवर्तन आई विश्वमा शिर ठाडाे पारेर गाैरवाम्वित हुन सक्छाैँ । सम्मान पाउन सक्छाैँ !
राष्ट्रिय महत्त्वकाे कुनै विषयमा पनि राष्ट्रिय सहमति भएकाे छैन । जनशक्ति परिचालनबारे त छलफल भएकै छैन । यस्ताे हुनुमा सर्वशक्तिमान दलहरूमा आफ्नो देश बनाउनुभन्दा छिमेकी र शक्तिशाली देशहरूका भराैटे भई सरकारमा पुग्ने र टिकिरहने गलत साेच प्रमुख रहेकाे छ । यस्ताे साेचले काम गरिरहेसम्म राष्ट्रिय सहमति हुने कुरै हुँदैन ।
नेपालकाे हर क्षेत्रकाे सानाठूला हरेक महत्त्वपूर्ण कुराहरूका समस्त तथ्यहरू केलाएर छिमेकीहरू नेपाललाई मुठ्ठीमा राख्न सफल छन् । नेता, कार्यकर्ता, सर्वसाधारण जनता सबकाे मानसिक साेच भत्काउने बनाउने देखि लिएर आन्तरिक कलहमा फसाउने , (धर्म, क्षेत्र, जातिभाषा, संस्कारआदिका आधारमा ) विभाजित गरि एकतावध्द हुन नदिई राष्ट्रिय साेचकाे विकास हुन नदिनेजस्ता अनेकाैं खेल साेझै देखिने ... तर कसैले भन्न नसक्ने ! हामी आफू हाैँ कि हाेईनाैँ ? आफू स्वाभिमानी भई सबै नेपाली एकताबध्द रहि आफ्नो अवस्था कसरी उकास्ने- साेच्न नथाले हामीसित के रहला र ?!
स्वतन्त्र सम्प्रभुतासम्पन्न देश भएपनि देशवासीहरूकाे साेच परतन्त्रमुखी, दास, हीनताग्रस्त र परामुखी बनाईदै छ । केही गर्न नसक्ने वा सक्तैनाैँ भन्ने मानसिकताकाे विकास गराउन विदेशी दलालहरू भरमग्दुर प्रयासरत छन् । सहयाेगी भूमिकामा बिकेका बुध्दिजीवी, बिकेका नेता र तिनका दलेझाेलेहरू रहेका छन् । याे बुझ्न नसके हाम्राे भविष्य अन्याैलग्रष्ट हुने भएकाे हुँदा बेलैमा सचेत हुन जरुरी छ !
धर्ममा भक्त हुन्छ, अन्धअनुयायी र कट्टरपन हुन्छ ।केही साेच्न परेन , सब भगवानकाे मर्जी !
वर्तमान राजनीतिमा पनि धर्मक‌ै त्याे रूप देखिन्छ । कार्यकर्ता साेच-चेतना विहीन,अन्धसमर्थक झाेले अझ मुर्ख दलेझाेले ! दलेझाेले !! अध्ययन छैन । बहस,छलफल छैन ।
विश्वमा भएकाे इन्टरनेट र सामाजिक सञ्जालकाे अभुतपूर्व विकास विस्तारले आज अविकसित देशका युवाहरूलाई अराजनैतिक त बनायाे बनायाे, माेजमज्जा बाहेक केही नदेख्ने लज्जाहीन पिढी बनाउन सक्ने देखिन्छ । न देश, न राजनीति, न समाजकाे चिन्ता छ । छ त चिन्ता एउटै कसरी कमाउने र माेजमस्ती गर्ने । यस्ताे साेचले देश बन्ला ?
नेपालकाे ईतिहास हेर्दा सुगा‌ैली सन्धीपछि देशकाे ठूलाे भूभाग गुम्नका साथै नेपालका केही लडाकु जातिहरू विदेशीलाई बेचेर राेयल्टी खाने र शासकहरूले आफूखुसी माेज गरेर साशनसत्ता चलाउने (युवाहरू विदेश गएपछि बिराेध गर्ने युवा कम भएकाेले) तानाशाहीकाे जन्म भयाे । सरकार कहिल्यै जनताकाे लागि भएन । सर्वसाधारण जहिल्यै शाेषण र दमनमा परिरहे । अझै त्याे स्थिति कायमै छ । दमनबाट जाेगिन दलेझाेले हुने क्रम बढ्दाे छ । दलेझाेले भएपछि दमनबाट वच्न सकिन्छ भन्ने भ्रम व्यापक भईरहेकाे छ ।
सिध्दान्त, आस्था,विश्वास थला पारिएकाे छ , देशप्रेम छियाछिया पारिएकाे छ । मुलुक सिध्दाउने खेलमा बिकेका विदेशीले किनेका राष्ट्रघातीहरू खुलेआम लागिरहेछन् ।राष्ट्रियताका सबै आधार जग भत्काउने काेसिसमा राष्ट्रघातीहरूलाई सफल हुन नदिन नेपालीपनमा आधारित शक्ति निर्माण गर्नु देशप्रेमी देशभक्तहरूकाे कर्तव्य हुन्छ । सही असल राजनीतिले देश सम्वृध्द, उन्नत र सफल बन्छ । फाेहाेरी राजनीतिकाे अन्त गरि असल राजनीतिकाे प्रार्दुभाव, संरक्षण र विकास मात्र देश बचाउने र बनाउने उपाय हाे ।
🌻
२०७७ चैत ८,९,१०,११

 

Friday, March 19, 2021

(फेस्बुके रोचक /घोचक ) नयाँ नेपालका नेपाली नेताहरु

 

(फेस्बुके रोचक /घोचक )
नयाँ नेपालका नेपाली नेताहरु
 
सरण राई
 
थुप्रै नेताहरुसंग संगत गरियो , मनमोहन देखि नौलोमोहन सम्मको | संगत के उनीहरुको धुपौरे भइयो | उनीहरुको दास भइयो |
नेताले मलाई चिन्छ भनेर मख्ख परियो | नेता आउँदा फुलमाला , अबिर , खादा लिएर उभियो | तालि पिटर स्वागत गरियो , जय जयकारले आकाश गुन्जाइयो |
नेतालाई ठूला देखाउन अनेक प्रयास गरियो |
नेता होइन नयाँ मालिक ,नयाँ सामन्त जन्माईएछ | नेताको एकतर्फी कुरा खुब सुनियो | आफ्नो दास, धुपौरे अथवा कार्यकर्ताहरुको कुरा सुन्ने नेपाली नेताहरुको चलनै छैन | कुरा भन्न पाईएन , भनेरै पनि के हुन्थ्यो र ! भेट्न जानुपर्ने | चन्दा उठाएर टक्राउनु पर्ने , उनकै कुरामा सहि थाप्नु पर्ने | फोन पनि आफुले मात्र गर्नु पर्ने | राणा श्री ३ लाई जत्तिकै चाकडी गर्नु पर्ने ... हे भगवान , कस्ता कस्ता नेपाली नेताहरु नयाँ नेपालका !
सिध्दान्तको कुरो त 'उहिलेको कुरो खुइले ' भएछ नयाँ नेपालमा | कुनै नेताको पछी लाग्नु भनेको त उसको दास, नोकर, रखैल हुनु जस्तै पो भएछ नयाँ नेपालमा !
हरे ,अब कसरी राजनीति बुझ्ने वा गर्ने होला नयाँ नेपालमा !?
 
२०७० चैत ४,धरान

 

Wednesday, March 17, 2021

(लघुआत्मालाप) फिनिसिङ् टच

 

(लघुआत्मालाप)
फिनिसिङ् टच 
 
सरण राई
 
उत्कर्ष जीवनकाे !
चैत २४देखि ७४ लाग्छु । एकल जीवन । जीवन साथीकाे साथ नभएकाे "नाैरङ्गी" जीवन । अन्तिम "फिनिसिङ् टच" अर्थात जीवन बुनाइ भाेगाइकाे बिट मार्ने क्रममा म छु ।
नाैरङ्गी एकल जीवनले एक प्रकारकाे पूर्णता प्राप्तिमा सबै प्रकारका जीवन-रसस्वादन गरियाे झैँ लाग्दै छ ।
"जीवनकाे पूर्ण स्वाद थाहा पाउन
हजार ययातिकाे जीवन पनि अपर्याप्त हुन्छ ।"
मेराे नवाै साहित्यिक कृति कथा सङ्ग्रह केही दिनभित्र बजारमा आउँदै छ । कथालेखनकाे बिट माराैनी यही "फुली" हाे । नेपाली कथालाई यस कथाले थप उचाइमा पुराएकाे छ ।
राजनीतिमा पनि हाम्राे पुस्ता सफल पुस्ता हाे । म पनि ११वर्षकै उमेरदेखि (२०१५सालकाे आमचुनावमा भाेजपुरकाे उत्तरी क्षेत्रमा पिता मछिन्द्र बहादुर राई नेपाल कम्युनिष्ट पार्टिकाे उम्मेद्वार हुनुभएकाले बाल भाेलिन्टियर भएर राजनीतिमा लागेकाे) ५२ वर्ष सम्म गणतन्त्र नआईन्जेलसम्म सक्रिय भइयाे। राजनीतिमा सर्वसाधारण भएरै भए पनि इमानदारीसाथ केही याेगदान गरियाे र सन्ताेषै लागेकाे छ ।गणतन्त्र ल्याउन सफल याे पुस्ता! गणतन्त्र नआएकाे भए पशुतुल्य जीवन भाेगाइमा नै हुन्थे भावी पुस्ता पनि ।
अबआफ्नै कुरा- लघुकथा एक सय एक लघुकथाकाे "नाैरङ्गी" पछि १०२ लघुकथा भएकाे "नाैरङ्गी-२:फुली" काे पाण्डुलिपी तयार छ । लघुकथाकाे बिट मराैनी !
अहिले कविता सङ्ग्रह "बाटाभरि फुलिरहने मृत्यु" मा क्रियाशील छु । मेरा २०१७/१८सालदेखिका कविताहरूलाई सङ्ग्रहकाे रूपमा सम्पादन गर्दै छु । पहिलाे मेराे कविता "भ्रम" प्रेम नारायण प्रेमीकाे सम्पादनमा २०२३मा ओखलढुङ्गाबाट प्रकाशित "दैलाे" भन्ने पत्रिकामा थियाे, जुन कविता मसँग नभएकाेले इच्छा हुँदाहुँदै पनि सङ्ग्रहमा समावेश गर्न असमर्थ भईरहेकाेमा काेहीसित याे कविता भएमा मलाई सूचित प्रेसित गर्न अनुराेध गर्दछु ।
कविता क्षेत्रमा पनि बिट मराैनीमा छु ।
यसपछि म के गर्छु ? म लघुरचना संसार - लघुनिबन्ध, लघुसंस्मरण, लघुसमीक्षा, लघुआत्मालाप आदि लघुरचनाकाे सम्पादनमा लाग्ने साेचमा छु । मलाई जीवनले साथ दिईन्जेल मेरा रचनाहरूलाई व्यवस्थित रूपमा साहित्य जगतमा छाेड्ने मनसायले प्रयत्नशील छु । हेराै !
अन्तमा एउटा "मानव संसार" जस्तै उत्कृष्ट उपन्यास लेख्ने धाेकाे छ । मेराे दाेस्राे उपन्यास "उडान युवा मनकाे" https://saran-rai.blogspot.com/ इन्टरनेटमा मात्र प्रकाशित पहिलाे नेपाली उपन्यासले(जसलाई १०५२०७ जनाले हेरिसक्नु भएकाे छ) पनि उपन्यास क्षेत्रमा मलाई आफ्नै प्रकारकाे तृप्ति दिएकाे छ । मेरा प्रिय पाठक सुभेच्छुकहरूकाे अभिप्रेरणाले मेराे तेस्राे उपन्यास लेख्ने धाेकाे पूरा हाेला , म आशा गर्छु ।
🌺
२०७७ चैत ४
🌺🌺

Wednesday, March 10, 2021

(लघुअात्मालाप) केका लागि बाँच्ने?

 

(लघुअात्मालाप)
केका लागि बाँच्ने?
 
सरण राई 
 
युवा हुँदासम्म राजनीति जनता र देशकाे लागि हाे भन्दै राजनीतिमा पूर्णकालिन हुन नसके पनि राजनीति गरिब दुःखी र देशकाे उन्नतिका लागि हुनुपर्छ भन्ने अडानसाथ असल राजनीतिका लागि त्याे युवा काल समर्पित गरियाे ।
२००७ साल बाल्यकालमा भाेगियाे । त्यसबारे राम्ररी थाहा पाइएन । ००७साल पछिकाे बहुदलीय व्यवस्था नै मेराे राजनैतिक ज्ञान र प्रशिक्षणकाे अवधि रह्याे । २०१५ससालकाे पहिलाे अाम निर्वाचनमा पिता मछिन्द्रबहादुर राई भाेजपुरकाे उत्तरी क्षेत्रमा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टिकाे तर्फबाट संसदकाे लागि उम्मेदवार हुनुले मलाइ वामपन्थी राजनीतितर्फ अाकृष्ट बनायाे ।
६०वर्षकाे उमेरसम्म मानव अधिकार, प्राज्ञिग स्वतन्त्रता र उन्नत राजनैतिक व्यवस्थाका लागि राजनीति बाँच्ने अाधार थियाे । त्यही लक्ष्य खातिर अाफ्नाे समय व्यतित गरियाे ।
अाफ्नै जीवन कालमा गणतन्त्र प्राप्ति हाेला भन्ने साेचेकाे ,अाश गरिएकाे पनि थिएन ।
गणतन्त्र पाइयाे । अनेक नदेखेका नसाेचेका कुराहरू भाेगिदै छ । गणतन्त्र नपाइन्जेल राजनीतिप्रति जुन राजनैतिक चासाे र सग्लनता थियाे समाप्त भयाे । राजनीति अहिले सर्वाधिक फाेहाेरी भएकाे छ ।अाकर्षण सकिएकाे छ ।
६१देखि ७१वर्षकाे उमेर पत्नी प्रेममा बित्याे जुन मेराे जीवनका सर्वाधिक रमाइला महत्वपूर्ण समय थियाे ।
पत्नीकाे देहावसानले अब ७१वर्ष पछिकाे मेराे जीवनबारे जटिल प्रश्न उत्पन्न गराएकाे छ । सायद मेराे साहित्यक मन र लगन नै मेराे बाँच्ने सहारा हुन्छ कि ?

२०७५।११।२६,धरान