Followers

Wednesday, March 17, 2021

(लघुआत्मालाप) फिनिसिङ् टच

 

(लघुआत्मालाप)
फिनिसिङ् टच 
 
सरण राई
 
उत्कर्ष जीवनकाे !
चैत २४देखि ७४ लाग्छु । एकल जीवन । जीवन साथीकाे साथ नभएकाे "नाैरङ्गी" जीवन । अन्तिम "फिनिसिङ् टच" अर्थात जीवन बुनाइ भाेगाइकाे बिट मार्ने क्रममा म छु ।
नाैरङ्गी एकल जीवनले एक प्रकारकाे पूर्णता प्राप्तिमा सबै प्रकारका जीवन-रसस्वादन गरियाे झैँ लाग्दै छ ।
"जीवनकाे पूर्ण स्वाद थाहा पाउन
हजार ययातिकाे जीवन पनि अपर्याप्त हुन्छ ।"
मेराे नवाै साहित्यिक कृति कथा सङ्ग्रह केही दिनभित्र बजारमा आउँदै छ । कथालेखनकाे बिट माराैनी यही "फुली" हाे । नेपाली कथालाई यस कथाले थप उचाइमा पुराएकाे छ ।
राजनीतिमा पनि हाम्राे पुस्ता सफल पुस्ता हाे । म पनि ११वर्षकै उमेरदेखि (२०१५सालकाे आमचुनावमा भाेजपुरकाे उत्तरी क्षेत्रमा पिता मछिन्द्र बहादुर राई नेपाल कम्युनिष्ट पार्टिकाे उम्मेद्वार हुनुभएकाले बाल भाेलिन्टियर भएर राजनीतिमा लागेकाे) ५२ वर्ष सम्म गणतन्त्र नआईन्जेलसम्म सक्रिय भइयाे। राजनीतिमा सर्वसाधारण भएरै भए पनि इमानदारीसाथ केही याेगदान गरियाे र सन्ताेषै लागेकाे छ ।गणतन्त्र ल्याउन सफल याे पुस्ता! गणतन्त्र नआएकाे भए पशुतुल्य जीवन भाेगाइमा नै हुन्थे भावी पुस्ता पनि ।
अबआफ्नै कुरा- लघुकथा एक सय एक लघुकथाकाे "नाैरङ्गी" पछि १०२ लघुकथा भएकाे "नाैरङ्गी-२:फुली" काे पाण्डुलिपी तयार छ । लघुकथाकाे बिट मराैनी !
अहिले कविता सङ्ग्रह "बाटाभरि फुलिरहने मृत्यु" मा क्रियाशील छु । मेरा २०१७/१८सालदेखिका कविताहरूलाई सङ्ग्रहकाे रूपमा सम्पादन गर्दै छु । पहिलाे मेराे कविता "भ्रम" प्रेम नारायण प्रेमीकाे सम्पादनमा २०२३मा ओखलढुङ्गाबाट प्रकाशित "दैलाे" भन्ने पत्रिकामा थियाे, जुन कविता मसँग नभएकाेले इच्छा हुँदाहुँदै पनि सङ्ग्रहमा समावेश गर्न असमर्थ भईरहेकाेमा काेहीसित याे कविता भएमा मलाई सूचित प्रेसित गर्न अनुराेध गर्दछु ।
कविता क्षेत्रमा पनि बिट मराैनीमा छु ।
यसपछि म के गर्छु ? म लघुरचना संसार - लघुनिबन्ध, लघुसंस्मरण, लघुसमीक्षा, लघुआत्मालाप आदि लघुरचनाकाे सम्पादनमा लाग्ने साेचमा छु । मलाई जीवनले साथ दिईन्जेल मेरा रचनाहरूलाई व्यवस्थित रूपमा साहित्य जगतमा छाेड्ने मनसायले प्रयत्नशील छु । हेराै !
अन्तमा एउटा "मानव संसार" जस्तै उत्कृष्ट उपन्यास लेख्ने धाेकाे छ । मेराे दाेस्राे उपन्यास "उडान युवा मनकाे" https://saran-rai.blogspot.com/ इन्टरनेटमा मात्र प्रकाशित पहिलाे नेपाली उपन्यासले(जसलाई १०५२०७ जनाले हेरिसक्नु भएकाे छ) पनि उपन्यास क्षेत्रमा मलाई आफ्नै प्रकारकाे तृप्ति दिएकाे छ । मेरा प्रिय पाठक सुभेच्छुकहरूकाे अभिप्रेरणाले मेराे तेस्राे उपन्यास लेख्ने धाेकाे पूरा हाेला , म आशा गर्छु ।
🌺
२०७७ चैत ४
🌺🌺

Wednesday, March 10, 2021

(लघुअात्मालाप) केका लागि बाँच्ने?

 

(लघुअात्मालाप)
केका लागि बाँच्ने?
 
सरण राई 
 
युवा हुँदासम्म राजनीति जनता र देशकाे लागि हाे भन्दै राजनीतिमा पूर्णकालिन हुन नसके पनि राजनीति गरिब दुःखी र देशकाे उन्नतिका लागि हुनुपर्छ भन्ने अडानसाथ असल राजनीतिका लागि त्याे युवा काल समर्पित गरियाे ।
२००७ साल बाल्यकालमा भाेगियाे । त्यसबारे राम्ररी थाहा पाइएन । ००७साल पछिकाे बहुदलीय व्यवस्था नै मेराे राजनैतिक ज्ञान र प्रशिक्षणकाे अवधि रह्याे । २०१५ससालकाे पहिलाे अाम निर्वाचनमा पिता मछिन्द्रबहादुर राई भाेजपुरकाे उत्तरी क्षेत्रमा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टिकाे तर्फबाट संसदकाे लागि उम्मेदवार हुनुले मलाइ वामपन्थी राजनीतितर्फ अाकृष्ट बनायाे ।
६०वर्षकाे उमेरसम्म मानव अधिकार, प्राज्ञिग स्वतन्त्रता र उन्नत राजनैतिक व्यवस्थाका लागि राजनीति बाँच्ने अाधार थियाे । त्यही लक्ष्य खातिर अाफ्नाे समय व्यतित गरियाे ।
अाफ्नै जीवन कालमा गणतन्त्र प्राप्ति हाेला भन्ने साेचेकाे ,अाश गरिएकाे पनि थिएन ।
गणतन्त्र पाइयाे । अनेक नदेखेका नसाेचेका कुराहरू भाेगिदै छ । गणतन्त्र नपाइन्जेल राजनीतिप्रति जुन राजनैतिक चासाे र सग्लनता थियाे समाप्त भयाे । राजनीति अहिले सर्वाधिक फाेहाेरी भएकाे छ ।अाकर्षण सकिएकाे छ ।
६१देखि ७१वर्षकाे उमेर पत्नी प्रेममा बित्याे जुन मेराे जीवनका सर्वाधिक रमाइला महत्वपूर्ण समय थियाे ।
पत्नीकाे देहावसानले अब ७१वर्ष पछिकाे मेराे जीवनबारे जटिल प्रश्न उत्पन्न गराएकाे छ । सायद मेराे साहित्यक मन र लगन नै मेराे बाँच्ने सहारा हुन्छ कि ?

२०७५।११।२६,धरान

 
 



Tuesday, March 9, 2021

(लघुसंस्मरण) तीनछाँङेका भलबाडी

 


(लघुसंस्मरण)
तीनछाँङेका भलबाडी
 
सरण राई 
 
८/९ वर्षकाे केटाे म दशैंमा अामासँग मावली जाँदा कपडाकाे जुत्ता लगाएर बिप्लाटेकाे उकालाे चढ्रदा सकस भएर जुत्ता खाेलेर खाली खुट्टा नै कुदिन्थ्याे । मावली पुग्ने बेला मात्र जुत्ता लगाइन्थ्याे धाक रवाफ देखाउनका लागि । नभए त वर्षभरि नै खाली खुट्टा ।
त्यति बेला राजा महाराजा, ठूला ठालुहरू बाहेक सबै खाली खुट्टा नै हुन्थे ।
हरिनाथले चरचरि चिरिएकाे खाली खुट्टातिर कसैकाे ध्यान जाँदैनथ्याे । कारण सबै जुत्ता बिना खाली खुट्टामा नै हुन्थे ।
मैले पनि कक्षा ८ मा पढ्ने भएपछि मात्र चप्पल लगाउन थालेकाे हुँ ।( गाउँ छाडेर भाेजपुरकाे बिद्दाेदय हाइ स्कूलमा पढ्न थाले पछि ।)
शुक्रबार भाेजपुरबाट घर छिनामखु अाउथ्याे र शनिबार फर्कन्थ्याे । वर्षायाममा अाफूजत्रै साथीहरू कुलबहादुर, खम्बप्रसादलाई तीनछाँङेका भलबाडी कटाएर खम्बाप्रसादका पिता पाैवाली फर्कन्थे ।त्यही भलबाडी तर्ने क्रममा त्यति बेला मलाई मन परेकाे सि. एस. सि.काे नयाँ माेडलकाे एउटा चप्पल तीनछाँङेले बगाउदा चित्त दुखेकाे थियाे ।
त्यो चप्पलको सम्झना अझै मनमा ताजै छ ।
 
२०७५।११।२५, धरान
 

 

Monday, March 8, 2021

(लघुसंस्मरण) चाैतारी, छहारी, र सिरसिरे बतास

 

(लघुसंस्मरण)
चाैतारी, छहारी, र सिरसिरे बतास
 
सरण राई 
 
प्रियसी, साथीभाइ भेट्न दाैडिदै उकालाे चढेर थाकेकाे बेला ढुङ्गे चाैतारीमा बरपिपलकाे छहारीमुनि सुस्ताउदा सिरसिरे बतास नचल्दा बतास बाेलाउन सुसेलेकाे...
सु.सु सु..अ् .. ,सु.सु सु..अ् ..
साँच्चै बतास चल्न थाल्छ,कस्ताे अानन्द अाउछ चिसाे बतासले स्पर्श गर्दा !
शरीरमा पुनः स्फूर्ति अाउछ ।
उकालाे, चाैतारी, छहारी, थकाइ र सिरसिरे बतास... कस्ता अानन्दका क्षणहरू थिए ।
अाज ती दिनहरू कहाँ गए ?
 
२०७५-११-२४ , धरान
 
 
२०७५-११-२४ , धरान


 
२०७५-११-२४ , धरान

Saturday, February 27, 2021

(लघु लेख ) राजनैतिक विकासमा कार्यकर्ता

 

Public
(लघु लेख )
राजनैतिक विकासमा कार्यकर्ता
 
सरण राई 

 
राजनीति सर्वोपरी हुन्छ | मानिसको जन्मदेखि मरणसम्म प्रभावित पार्दछ | समाज, सभ्यता, सुख , सम्पन्नता आदि सबै कुरा राजनैतिक वातावरणले निर्धारण गर्दछ | राजनैतिक वातावरण राजनैतिक दलहरुको अवस्थाले निर्धारण गर्दछ | |राजनैतिक दलहरुको अवस्था यसका नेता र कार्यकर्ताहरुको स्थिति , मानसिकता , आचरण , आचार र व्यवहारले निर्धारण गर्दछ |
राजनैतिक दलहरुका नेताहरुका स्थिति , मानसिकता , आचरण , आचार र व्यवहार कार्यकर्ताहरुमाथि निर्भर हुन्छ | कार्यकर्ताहरु चनाखो छैनन् भने नेता निरङ्कुश हुन्छ | नेताको मनपरीले पार्टी बिग्रिन्छ , सिध्दान्त ,मुल्य, मान्यता र नीति ,नियमले पार्टी चल्दैन, नेताको सनकमा पार्टी चल्न थाल्छ |पार्टीहरुमा यो रोग फैलिएपछी राजनैतिक वातावरण बिग्रिन्छ | राजनीति बिग्रेर धमिलो पानीमा माछा मार्ने प्रवृति बढ्छ |
विकासोन्मुख देशका कार्यकर्ताहरु राजनीति राम्ररी बुझ्न नसक्ने अवस्थामा रहेको हुँदा नेताहरुले भ्रमको खेती गर्न थाल्छन् | गरिवी , अशिक्षा र अज्ञानताको अवस्थामा रहेको कार्यकर्ताहरुलाई चटकी कुरामा लोभ्याएर नेताहरुले फाइदा उठाउछन् |
राजनैतिक कार्यकर्ता हुनु भनेको आफ्नो सम्पूर्ण बुध्दी,विवेक , वैयक्तिक स्वतन्त्रता ,सोच र सामर्थ्य धरौटी राखेर सेनाको सिपाहीजस्तो हुनु होइन | अन्ध समर्थक हुनु होइन , पार्टीको खेताला हुनु पनि होइन | आफ्नो अन्तरमनको पुकार नसुन्ने हुनु होइन | फटाहा नेता वा पार्टीको गलत कामको पनि वकालत गरिरहनु राजनैतिक कार्यकर्ताहरुको दायित्व हुँदै होइन |
राजनैतिक कार्यकर्ताहरुको चेतनाको स्तर जबसम्म न्यून रहन्छ , उनीहरु भेडाबाख्रा सरह नै हुन्छन् | चाकडी चाप्लुसीको बोलवाला पार्टीमा रही रहन्छ | सहि सैध्दान्तिक जगमा पार्टी निर्माण हुन सक्तैन |राजनैतिक कार्यकर्ताहरुको बुध्दी,विवेक , वैयक्तिक स्वतन्त्रता ,सोच र सामर्थ्य पार्टीको जीवन्तताको सर्तहरु हुन् |
बिरोधीहरुको कुरै नसुन्ने , आफ्नो दलको मात्र सब कुरा ठीक भन्ने र सहि ढङ्गले सोच्न नसक्ने कार्यकर्ताहरुकोस्थितिले सहि राजनैतिक विकास हुन सक्तैन र असल राजनीतिको विकास पनि हुन सक्तैन | हामी सम्पूर्ण देशवासीहरु एउटै जहाजका यात्रीझैँ होँ , देश बने हामी बन्छौँ , देश बिग्रीए हामी सप्रने कुरै हुँदैन | जनतालाई बिभिन्न दलहरुमा भिभाजन गरेर भेडाबाख्राजस्तो आफ्नो निजि र दलगत स्वार्थ पूरा गर्ने वर्तमान परिपाटी देश र जनताको हित अनुकुल छैन , त्यस्तो परिपाटी समाप्त पार्ने दायित्व कार्यकर्ताहरुको हो |
लहै लहैमा स्यालको हुइयामा हिडाउने र हिडने कार्यकर्ता भइन्जेल देश उभो लाग्ने कुरै हुँदैन |कुनै दलको सदस्य हुनु भनेको आफु त्यस दलको नोकर, दास वा गुलाम हुनु कदापि होइन | | दलको सदस्यहरु पनि वैयक्तिक रुपले पूर्ण स्वतन्त्र छन् र हुनुपर्छ | स्वविवेकबाट कार्य गर्न सक्ने कार्यकर्ताहरुले मात्र असल राजनैतिक विकासमा योगदान गर्न सक्छन् |
यस्तो विवेकशील स्वतन्त्र र सहि ढङ्गले सोच्न सक्ने असल कार्यकर्ताहरु आजको आवश्यकता हो | देश हामी सबैको हो , देश सप्रे हामी सबै सप्रन्छौ | कार्यकर्ताहरु देश र जनताका लागि हुन् | कुनै दल र नेताका लागि मात्र होइनन् | आफ्नो दलको कार्यकर्ताहरु आफै मालिक हुन्, दलहरुका खेताला, दास, नोकर होइनन् | रोबोट होइनन् | कार्यकर्ताहरुले आफ्नो महत्व आफै बुझेर देश र जनताकाे पक्षमा स्वनिर्णय गर्न सक्ने अवस्थामा पुग्नु जरुरी छ | यसो भएमा कार्यकर्ताहरुले असल राजनैतिक विकासमा अमुल्य योगदान गर्नेछन् |
२०७० पौष २२ , धरान

 

Wednesday, February 3, 2021

(लघुसंस्मरण) चार आनाकाे कुरा

 

(लघुसंस्मरण)
चार आनाकाे कुरा
 
सरण राई
 
याे कुरा २०१८/१९ सालतिरकाे हाे । आैलाे उन्मुलन कार्य चालू थियाे । घरघरमा डिडिटि पाउडर छरिएकाेले बिरालाे, साङ्ले र किराफट्याङ्रा पनि मरेका थिए । बिरालाेकाे जनसंख्या घटेकाे थियाे भने मान्छेकाे जनसंख्या चाहिँ बढ्दै थियाे ।
पहाडबाट झरेकाे म १४/१५ वर्षे ठिटाे धरानकाे पब्लिक हाई स्कुलमा ९ कक्षामा पढ्दै थिएँ । पहाडबाट झरेकाे, गर्मीले जीउभरि घमाैराे गर्मी खप्न नसकेर छटछटी भए पनि नयाँ नयाँ माेटर गाडि, साइकल, वातावरण र मान्छे र सभ्यता संस्कार चलन ... सबै नाैलाे लागिरहेकाे हुन्थ्याे ।
सिनेमा पहिलाे पल्ट धरानमा हेरियाे । बिजुली नभएकाेले जेनरेटर चलाएर फिल्म देखाइन्थ्याे । नेपाली चलचित्र पनि थिएन । हिन्दी देखाइन्थ्याे । हिन्दी बुझिद‌ैनथ्याे तर नाचगान , घटना हेरेर मक्खै परिन्थ्याे । पछिदेखि हिन्दी डायलाग पनि बुझ्न थालियाे । त्यतिबेला सिनेमाभने पछि सबै हुरूक्कै हुन्थे । सिनेमा हल नगई सिनेमा हेर्न पाइदैनथ्याे ।
सिनेमाकाे प्रभाव बिराटनगरका केटाकेटीहरू त हिन्दीमै बात करते थे ।
तराइमा भा.रु.काे चलन थियाे । माे.रु. एक रुपियालाई दस आनी भन्थे । १०पैसा= १ आना अर्थात १०आना= १ रुपिया माे.रु. ।
२/३ दिनकाे स्कुल छुट्टि भए २/-बसमा तिरेर धरानबाट दुहबी गयाे । त्यहाँबाट माेतिपुर हुँदै हिँडेर बाेराबान पुगिन्थ्याे । त्यहि क्रममा दुहवीबाट बाेराबान जाँदा पेन्ट खाेलेर चप्पल हातमा बाेकेर हिलाे बाटाेमा हिड्दा एउटा कालाे गगल्स भेटेँ । गगल्स लगाएर पेन्ट काँधमा झुन्डाएर हिड्दै गाउँकाे चिया पसल पुगे । तीन रूपिया बाेकेर हिडेकाे २/- बसमा भाडा तिरी हालियाे बाँकि एक रूपियाकाे ढ्याक पेन्टकाे खल्तिमा राखेकाे थिएँ । देहातमा बजारमा २आना पर्ने एक कप चिया १आनामा पाइन्थ्याे । काेकिस १आना गाेटा । भेटेकाे कालाे गगल्स लगाएर सिनेमाकाे हिराे जस्ताे भएर पाेज दिदै २आनाकाे काेकिस र १आनाकाे चिया खाईसकेपछि पेन्टकाे खाेजीबाट पैसा निकाल्न छाम्छु । उधाेमुन्टे हुँदा गाेजीबाट पैसा अघि नै खसेछ ।
कालाे निलाे भएर भनेँ-- "पैसा हराएछ, पैसा छैन ।"
चिया पसलेले रिसाएर हेर्नासाथ वरिपरीकाे चिया खाँदै बसेका मान्छेहरू पनि जर्याकजुरुक उठ्न थाले । तीन आनाकाे खाकाे अब कथालाे समातेर कति गाेदाइ खाईने भयाे ? तै एउटा बुध्दी पलाएछ र भनेँ- "याे गगल्स धिताे राखिराख्नाेस्, फर्किदा तीन आनाकाे सट्टा चार आना तिरेर चस्मा उकासाैला ।"
भेटेकाे गगल्स बुझाएर छाला जाेगाइयाे । त्याे गगल्स उकास्ने मन पनि भएन । फर्किदा अर्क‌ै बाटाेबाट फर्किएँ ।
तर त्याे घट्नाले जिन्दगीभरी काम लाग्ने एउटा पाठ सिकायाे " हाेटलमा खानुभन्दा पहिला गाेजि छाम्नु र मात्र खानु । खाएकाे खाने चिजकाे पैसा तिर्न सकिएन भने त तात्तातै छदाउछन् गाँठे ! "
(काेकिस निक‌ै समय हराएकाे थियाे । अहिले भने फेरि आउन थालेछ । खाजामा नातिनीले काेकिस खान दिँदा त्याे घटना सम्झन पुगेँ र आज आनाकाे कुरा नभएकाे बेला एक छिन सम्झेकाे त्याे फर्केर नआउने समय ! समय ... सम्झदा आफैलाई आश्चर्य लाग्छ ।)
🌺
२०७७/९/१६
🌻

🌻

Monday, November 30, 2020

(लघुआत्मालाप) अमर कृति

 

(लघुआत्मालाप)
अमर कृति
 
सरण राई
 
तपाईं कस्ताे कृति रुचाउनु हुन्छ ?
अमर कृति !
अमर कृति कस्ताे हुन्छ ?
जसले सुन्दर सृष्टि संरक्षण गर्छ । मन, मुटु र मगजलाई साैन्दर्यतर्फ लैजान्छ ।
अनि साैन्दर्य ?
साैन्दर्य सत्य, न्याय र समानतामा बास गर्छ ।
याे त काेरा कल्पना हाेइन र ?
हरेक कुराहरू कल्पनाबाट नै सिर्जित हुन्छन् । कल्पना जुन आँसु, रगत र पसिनाद्वारा यथार्थमा रूपान्तरित हुन्छन् । जसले जीवित मानिसहरूकाे साेच, स्फुर्ति र स्व साैन्दर्यतर्फ डाेराउँछ ।
फेरि काेरा भावुुवकता ?
हाे, पसिना, रगत र आँसुबाट निर्मित अमर कृतिले भावुकता जन्माउँछ, त्यही भावुकतामाथि टेकेर कठाेर अमर त्याग प्रेमीहरू गरिरहेकाे हुन्छन् र बन्छन् अमर कृतिजस्ताे प्रेमिल मनुष्यजन !
🌿☘️🍀

२०७७ मंसिर १३
🌹
🌷

🥀

Sunday, November 22, 2020

(लघुसंस्मरण) जन संघर्ष जारी छ

 (लघुसंस्मरण)

जन संघर्ष जारी छ


सरण राई

बिहानै प्रभातकालिन हिडाइ हिँडिरहदा २०४७ सालकाे जनजाति उत्थान मञ्चले धरानमा आयाेजना गरेकाे जुलुस र आमसभा सम्झन पुग्छु ।
त्याे कार्यक्रमका सक्रिय सहभागिहरू सभाकाे सभापतित्व गर्ने मे.थाम बहादुर राई स्व. भई सके । सभामा उद्घाेषण गर्ने स्व. ध्यान बहादुर राई, जुलुस र कार्यक्रमका सक्रिय सहभागी स्व. इन्द्रहाङ लिम्बू, स्व. प्रेमसिंह लिम्बू, स्व मे. इन्द्रजित लिम्बू,प्रमुख वक्ता स्व.पध्मरत्न तुलाधर ,काेषाध्यक्ष स्व. सालिक किरात,स्व. प्रसाद थेवे आदिलाई त्याे कार्यक्रमकाे नेतृत्व जनजाति उत्थान मञ्चकाे सचिवकाे हैसियतले मैले नै नेतृत्व गरेकाे हुँदा ती सबैलाई भावपूर्ण श्रध्दाञ्जली अर्पण गर्दछु ।
साे जुलुस र आमसभा संविधानमा धर्म निरपेक्षता, मातृभाषाहरूलाई राष्ट्रिय भाषाकाे मान्यता, जनजाति , महिला,दलित,मधेसी र पिछडिएकाहरूका लागि आरक्षणकाे संवैधानिक व्ववस्था आदि कायम हाेस् भन्ने मागका साथ संविधान सुझाव आयाेगकाे स्व. भरतमाेहन अधिकारीकाे धरानमा सुझाव संकलन गर्दै २०४७असार १७ गते आएकाे टाेलीमा १०,०००जनाकाे हस्ताक्षर सहितकाे लिखित सुझाव पेश गर्न आयाेजना गरीएकाे थियाे ।
जुलुस भूतपुर्व सैनिक भवनबाट सुरु भएर महेन्द्र क्याम्पसमा रहेकाे टाेलीलाई जुलुस सहित सुझाव हस्तान्तरण गरेर अनुशासित दुई पक्तिबध्द प्लेकार्ड बाेकेका २५,०००भन्दा बढि मानिसहरूकाे माैन जुलुसले भानुचाैक, देसिलाइन, पुरानाे बजार, सिंहदेवी चाैक , छाता चा‌ैक भएर बजार परिक्रमा गरिसके पछि पब्लिक हाई स्कूलकाे मैदानमा आमसभामा परिणत भएकाे थियाे । आमसभामा पचासाै हजार मानिसकाे उपस्थितिले त्याे आमसभा धरानकाे सब‌ैभन्दा ठूलाे आमसभा भएकाे थियाे ।बजार परिक्रमामा माइकबाट एनाउन्स गर्ने कार्य हङकङ रानाले गर्नु भएकाे थियाे ।
जुलुस र आमसभा गर्ने निर्णय गरे पश्च्यात सबै सदस्यहरू र सामाजिक संघसंस्था र धार्मिक संस्थाहरूलाई पनि सहभागिताकाे लागि पत्राचार गरियाे । डर थियाे कम मानिस भए लाजमर्दाे भइएला । २०० भन्दा बढि भए इज्जत जाेगिएला । तर जनजातिहरूकाे व्यापक सहभागिता , इसाइहरू नै ६/७ हजार , बाैध्दहरू त्यही हाराहारीमा,मुस्लिमहरू पनि उल्लेख्यरूपमा उपश्थित भएकाेले जुलुसकाे पहिलाे भाग भानुचाैक पुग्दा पनि सैनिक भवनबाट अझ मानिसहरू निस्किरहेका थिए । जुलुसमा सहभागी प्रा.सूर्यकुमार राई,प्रा. बिजया लिम्बू, प्रा.दुर्घाधन राई, माेतीराज ताम्राकार, ज्याेती ताम्राकार ,वर्तमान सुब्बा, राजेश फाेम्बाे , लक्ष्मी राई, सुदेश राई , गंगा राई लगायत थुप्रै प्राध्यापक, शिक्षक , बिध्दार्थी, गृहिणी महिलाहरूकाे सहभागिता अनमाेल थियाे । अँध्याराेबाट उज्यालाेमा आउने प्रयत्न थियाे त्याे ।गिरीराज आचार्य , ताङहाङ लिम्बू लगायत सक्रिय राजनैतिक कार्यकर्ता हरू पनि जुलुसमा पूरै सहभागी हुनु भएकाे थियाे ।
आमसभामा वक्ताहरू प्रमुख अतिथि तिलविक्रम नेम्वाङ, प्रमुख वक्ता पध्मरत्न तुलाधर, अशाेककुमार राई, सीताराम तामाङ, सुवाश नेम्वाङ, आनन्द सन्ताेषी राई, टङ्क राई हुनुहुन्थ्यो भने मैले जुलुस र आमसभाकाे उद्देश्य साथै संविधानमा समावेश गरिनुपर्ने मागहरू प्रश्तुत गरेकाे थिएँ । त्याे सभामा डा. हर्क गुरुङ पनि आउने कुरा प्रचार गरिएकाे थियाे । मैले नै उहाँसँग फाेनमा कुरा गरेर निश्चित गरेकाे थिएँ तर उहाँ आउन सक्नु भएन ।
जेहाेस् त्याे जनसङ्घर्षकै एउटा अभिन्न अङ्ग जनजाति आन्दाेलन र अभियानकाे एउटा अमिट ऐतिहासिक जुलुस र आमसभा हुन सक्याे । त्याे जुलुस र आमसभाले तत्कालिन संविधान निर्माण र राजनीतिमा महत्त्वपूर्ण प्रभाव पारेकाे थियाे ।
संविधान धर्म निरपेक्ष, मातृभाषा राष्ट्रिय भाषा भयाे, आरक्षणकाे कुरा नीति निर्देशक सिध्दान्तमा पारीयाे आदि सकारात्मक प्रभावहरू पर्याे भने नकारात्मक प्रभाव पनि जन्मियाे । सत्तासिनहरूले सदैव जनजातिहरूलाई दुश्मन देख्न थाले , दमन गर्ने कुरामा एकमत भएर अगाडि बढ्न थाले । फलस्वरूप जनआन्दाेलनबाट सबैले पाउने उपलब्धी र फायदा संकुचित हुन पुग्याे र अझै उत्पीडित, जनजाति, दलित, मधेसी, महिलाहरूले जनसङ्घर्ष गरिरहनु पर्ने अवस्था जन्मिन पुग्याे ।
अझै जनता पूर्णरूपमा सार्वभाैम बन्न न्यायप्रेमी जनताकाे जन सङ्घर्ष जारी रहि रहेकै छ ।
🌼
२०७७मंसिर ६









Friday, September 25, 2020

(लघुआत्मालाप) म पास भएँ

लघुआत्मालाप)
म पास भएँ
 
सरण राई
 
जीवनको हर घडि
परीक्षाको घडि
 
म अहिले जीवनको बिट मार्ने (फिनिसिङ टच दिने) क्रममा छु । आजसम्म मैले छोडेका अधुरा अपूरा कामहरू सक्ने र गरिसकेका कामहरूको स्वमूल्याङ्कन गरिरहेको छु ।
त्यसै क्रममा मैले लेखेको १७वटा कथाहरूको सङ्ग्रह “अन्तिम आयाम” भर्खरै मात्र पढिसकेको छु । पहिलो कथा ‘नाति’ त उत्कृष्ट कथाहरूको पङ्तिमा उत्तिर्ण हुन्छ भन्ने मेरो विश्वास थियो । कारण त्यो कथा लेखिसकेपछि मेरो धर्मपत्नी लक्ष्मी राईलाई पहिलो श्रोताको रूपमा कथा पढेर सुनाई सकेपछि तिनको प्रतिक्रिया थियो— “आँसु आउने खालको छ ।” त्यो कथा ‘गरिमा’मा प्रकाशनार्थ पठाएको एक महिनामा नै प्रकाशित पनि भएको थियो । जतिजनाले पढे, सबैले मन पराएकाले त्यो उत्कृष्ट हुन्छ भन्ने मलाई लागेको हुन्छ । नभन्दै धेरै समयपछि पढ्दा चित्त बुझ्यो ।
दोस्रो कथा ‘अर्को उज्यालो’ पढ्दा धुकचुक लागिरहेको थियो । कथाकार म स्वयं नै परिक्षक भएकोले ‘के होला ? के होला ?’‘ भन्दै पढिसक्दा म प्रसन्न हुन्छु ।अर्को उज्यालो’ कथा सन्देशमूलक हुन सकेकाे रहेछ ।
त्यसपछिका कथाहरू— के जीवन नाटक हो ?, गाढा प्रेम, तपश्वी महात्मा महामानव, सहीद परिवार, विस्थापित मुटु, राजनैतिक कार्यकर्ता, आमाको मन, आफ्नै कथा–ब्यथा, परकम्प, असामयिक निधन, प्याजी फूल, अन्तिम आयाम, दुई दिनको पाहुना, र शान्तिधाम पढ्दा पनि मलाई लागिरह्यो स्तरहीन कथा भए ती कथाहरू उत्कृष्ट हुने छैनन् र म कथाकारको रूपमा अनुत्तिर्ण हुने छु ।
दिनका दिन दिनको एक वटा मात्र कथा पढ्ने गरेँ ।
'दुई दिनको पाहुना' मैले लेखेका कथाहरूमध्ये सबैभन्दा बढी पात्र रहेकाे कथा हाे । यस कथामा ३६जना पात्रहरूकाे कथा छ । बढी पात्र भएर कथा अस्पष्ट भयाे कि भन्ने डर लागिरहेकाे थियाे । तर कथा सलल नै बगेकाे रहेछ ।
'आमाको मन मैले साहित्य क्षेत्रमा लागेर मलाई पुरस्कार दिलाउने कथा हाे । भानु पत्रिकाले पत्रिकामा बर्षभरि प्रकाशित 'गद्य रचना पुरस्कार २०७२' यस कथालाइ प्रदान गरेकाे छ । यसरी याे कथामा पाएकाे पुरस्कार नै मैले साहित्यमा लागेर पाएकाे एक मात्र पुरस्कार हाे । पुरस्कारका लागि म लेख्दिनँ तापनि 'देउती जगाउनै सकिएन' भन्थ्याै खेलहरू खेल्दा बाल्यकालमा । पुरस्कारकाे क्षेत्रमा याे कथाले मेराे देउती जगाएकाे छ ।
'शान्तिधाम' आफ्नै प्रकारकाे कथा भएकाेले पाठकलाई बुझ्न अस्पष्ट भएजस्ताे लागे पनि जति पाठकले पढ्दा बुझ्छन् वा पाठकलाई कस्ताे अनुभूति हुन्छ त्याे नै पर्याप्त रहेछ । कथा सफल नै रहेछ ।
एक पछि अर्काे कथा उत्तिर्ण हुँदै गए । अझै एउटा कथा ‘सुनको पलङ’ बाँकि छ । के कसो होला ? यो कथा मैले लेखेका सबैभन्दा लामो कथा हो । पाठकहरूले कथा लामो भएका कारण बिचैमा पढ्न छाडेभने कथा अनुत्तिर्ण हुने छ र कथा सङ्ग्रह नै असफल हुन्छ कि भन्दै कथा पढन थालेँ । कथा पढ्न थालेपछि कथाका प्रसङ्गहरूले पाठकमा जिज्ञासा पैदा गरेर कथा नसकुन्जेल पढ्न प्रेरित गर्ने शक्ति यस कथामा पनि रहेछ र नजानिदो पाराले शिक्षा दिन पनि सक्षम भएको रहेछ ‘सुनको पलङ’ । यस कथाले पनि उत्कृष्टता प्राप्त गरेपछि “अन्तिम आयाम” कथा सङ्ग्रह नै उत्कृष्ट हुन पुगेको स्वमूल्याङ्कनले म पनि आफूलाई सार्थक जीवन गुजारेको मिठास अनुभव गर्न पुग्छु ।
जेहाेस् “अन्तिम आयाम” कथा सङ्ग्रह उत्कृष्ट हुन सफल हुँदा कथा क्षेत्रमा म पास भएकाे महसुस गर्न पुग्छु ।
🔴
२०७७ असोज ९ शुक्रबार, धरान
परिमार्जन २०७७असाेज १२
🙏🙏
पुनश्चः— यो कथा सङ्ग्रह पढ्न चाहनु हुन्छ भने प्रकाशक पाँचपोखरी प्रकाशन गृह न्यूरोड काठमाडौंमा उपलब्ध छ । मेरा पुस्तकहरू
१. अन्तिम आयाम –कथा सङग्रह
२. नौरङ्गी – एक सय एक लघुकथा
३. मानव संसार–उपन्यास
पाँचपोखरी प्रकाशनमा उपलब्ध छ । होम डेलिभरीको पनि व्यवस्था छ । होम डेलिभरीका लागि सम्पर्क फोन —९८४११७१०८५ र ९८४१३५५८६५फोनमै अर्डर गर्नुहोस् वा उक्त नं.मा आफ्नो फोन नंं टिपाउनु होस् ।
🙏🔥🙏'''
 

 

Thursday, August 27, 2020

(लघुलेख)नेपाली राजनीति र साहित्य

 

नेपाली राजनीति र साहित्य तीन प्रकारको रहेछ |
१.मन्त्र राजनीति र साहित्य
२. यन्त्र राजनीति र साहित्य
३.तन्त्र राजनीति र साहित्य
१.मन्त्र राजनीति र साहित्यको हालीमुहाली र ढलिमली
परापुर्वकालदेखि अहिले सम्म नै चलिरहेको छ | मन्त्र राजनीति भनेको खुसुक्क एउटाले अर्को नेताको कानमा सुनाउने र नेतालाई सिध्दान्तच्युत गराउने अचुक मन्त्र प्रयोग गर्ने राजनीति हो | उदाहरणका लागि गिरिजाले प्रचण्ड को कानमा त्यस्तो मन्त्र सुनाए कि नेपालको जनयुध्दका सबै आकांक्षा र उद्धेश्यहरु ध्यस्त मात्र भएनन् कि यथास्थितिको प्रखर पहरेदारको रूपमा क्रान्तिकारी नेताहरु प्रकट भए | त्यो मन्त्रको प्रभावबाट अब नेताहरु मुक्त हुने छन् भनि आश गर्नु निरर्थक छ | यति उदाहरणले नै मन्त्र राजनीति कति डरलाग्दो हुन्छ भन्ने थाहा भईसकेको छ | तसर्थ मन्त्र राजनीतिको काट मन्त्र राजनीति नै हो भन्ने पनि बुझ्न आवश्यक छ | अब नचाहिने मन्त्र नसुनेर मुलुक र जनहित हुने नयाँ मन्त्र जप्ने वा सुनाउने बेला भएको छ | त्यो मन्त्र हो "नयाँ राजनैतिक शक्तिलाई साथ दिएर पुराना सढ़े गलेका पतित शक्तिहरुलाई पाखा लगाएर देशको नव निर्माण गर्ने |"
मन्त्र राजनीतिबारे कुरा गरिसकेपछि मन्त्र साहित्यबारे कुरा गर्दा नेपाली साहित्यको आकार विकास नै मन्त्रभित्र खुम्चिएर रहेको पाईन्छ | 'रामायण ' देखि 'माधवी', 'राधा' 'सेतो धरती' सबै मन्त्र साहित्य हुन् यति बुझिसकेपछि तिनीहरुले कसको प्रतिनिधित्व गर्छन र कसको सेवा गर्छन स्पष्ट छ | संकुचित मन्त्रवालाहरुको | मन्त्रवाला साहित्य अब युगपरिवर्तन सापेक्ष नभएकोले 'नयाँ साहित्य'को आवश्यकता भएको हो | संकीर्ण मानसिकता बोक्नेहरुले जति नोक्सान पुर्याए पुर्याए अब तिनीहरुलाई परास्त गरेर नयाँ सोचको राजनीति र साहित्यको विकास गर्नु पर्ने बेला भएको छ |
समय बलवान हुन्छ समयलाई चिनौ |हामीलाई थिचिरहेको सामन्ती निरंकुशताको आकाश सकिएर गणतान्त्रीक व्यवस्था हाम्रा निम्ति हामीले ल्याएका छौ , यो कुनै नेताको इच्छाले आएको होइन | यसको सदुपयोग हाम्रा लागि हामी आफैले गर्नु पर्दछ |
 
क्रमशः

Thursday, August 20, 2020

सरण राईका प्रेरक भनाइ

   सरण राईका प्रेरक भनाइ

 

**

 

--सबैभन्दा घृणास्पद - अर्काकाे दिमाग कब्जा गरेर रजाइ गर्नु  !

****
-- अर्कालाई आफ्नाे बुध्दिकाे साँचाे बुझाएपछि मान्छे मान्छे रहदैन !
 
****

सांसारिक जीवनकाे साैन्दर्य
सक्रियता, सेवा, संयम र धैर्य !
 
****