(लघुआत्मालाप)
बाँच्नुकाे तुक
सरण राई
बाँच्नु सबैभन्दा ठूलाे हाे । बाँचुन्जेलकाे जीवन हाे । बाचुन्जेल मात्र भाेग्न गर्न देख्न लेख्न जे चाहेकाे हाे गर्न सकिन्छ ।
बाँच्नु पूरा आफ्नाे हातमा नभए पनि ७५प्रतिशत चाहिँ आफ्नाे हातमा हुन्छ । बाँच्ने कसरी ? कसका लागि र केका लागि बाँच्ने ?
कतिपय अवस्था आफ्नाे हातमा हुँदैन । निरंकुश सरकार, व्यवस्था र साेच भए सर्वसाधारण आम मान्छेकाे कुनै मानेमाेल हुँदैन । सर्वसाधारण आममान्छेहरू शासकहरूका फगत नाेकर दास शाेषणका पात्र मात्र हुन्छन् । यसरी राजनैतिक व्यवस्था-प्रणाली मानिसहरूका बचाइका प्रमुख मुलजग हुन्छ ।
बाल्यकाल र केटाकेटीकाल परिवार र समाजआस्रित अवस्था हुनाले पारिवारिक सामाजिक राजनैतिक अवस्थाले निर्धारण गर्छ । राज्यले बालक केटाकेटी कसरी हुर्कुन्? कस्ताे शिक्षा,तालिम र स्वास्थ सुबिधा पाउन् ? भन्ने चाहन्छ र दिन्छ त्यसले बालक र केटाकेटीकाे हुर्काइ निर्धारण हुने हुन्छ ।
युवाकालमा पाइने शिक्षा, तालिमले मान्छे के बन्ने हाे निर्धारण गर्छ । पढ्ने अवसर पाए प्राध्यापक, शिक्षक, डाक्टर, नर्स, इन्जिनियर, कुनै बिषयकाे विशेषज्ञ, प्रशासक हाकिम, कर्मचारीआदि हुने हुन्छ । पढ्न नपाए कुल्ली, तल्लाे तहकाे श्रमिक किसान मजदुर हुन्छ ।
मान्छे कति उमेरसम्म बाँच्छ ? स्वास्थ्यसुविधा खानपान आचार व्यवहार मानसिक अवस्था र राजनैतिक परिपाटि , युध्द वा शान्तिकाे अवस्था विकास आदिमाथि निर्भर रहन्छ ।याे अवस्था २५ प्रतिशत भए पनि आधारभूत अवस्था हाे जसमाथि व्यक्तिकाे नियन्त्रण हुँदैन र याे अवस्था नस्वीकारी धरै छैन ।
अब मान्छेकाे आफ्नाे हातमा रहेकाे ७५प्रतिशत के के हाे त ? ऊ कति मिहेनत गर्छ, उसकाे आचार विचार आहार व्ववहार र साेच माथि २५प्रतिशत बचाइ निर्भर हुन्छ भने बाँकि ५० प्रतिशत ऊ कसका लागि र केका लागि बाँच्छ ? भन्नेमा निर्भर रहन्छ ।
समाजसेवा जनसेवा वा देशकाे उत्थानका लागि सत्य र न्यायकाे पक्षमा उभिएर बाँचेमा ऊ मृत्युपछाडि पनि जिउँदा मानिसहरूका हृदयभित्र बाँच्छ ।
यी माथिका व्याख्याहरू खान पाउनेहरूमाथि मात्र लागु हुन्छ । भाेकाहरू -- पेट भर्न पाए बाँच्नेहरूका र अघाएकाहरूका समस्या एकै प्रकारका हुँदैनन् । भाेकाहरूकाे सम्पुर्ण ध्यान खानामा रहन्छ र खानाकाे आश देखाएर अघाएकाहरूले उनीहरूलाई नाेकर चाकर अराैटे भराैटे बनाएका हुन्छन् ।यस्ता बिचराहरू केका लागि बाँच्ने भन्ने साेच्न सक्ने अवस्थामा नै हुँदैनन् । यस्ताे व्यवस्था अवस्था अघाएकाहरू सधैं राखिरहन प्रयासरत रहन्छन् । भाेकाहरूले यस्ताे अवस्था बदल्न नसके उनीहरू बाँचेकाे मरेकाे कुनै तुक हुँदैन ।
राष्ट्रघाती, जनद्राेही र भ्रष्टाचारीहरू तामझामसाथ बाँचिरहेकाजस्ता देखिए पनि ती त जिउँदा लाससरह हुन् । उनीहरू बाँच्नुकाे के तुक ? तसर्थ बाँच्नुकाे सार्थकता चाहनेले राष्ट्रघात जनघात कदापि गर्न हुँदैन । सत्य र न्यायकाे पक्षमा इमानदारीसाथ बाँचे मात्र बाँचेकाे मानिन्छ ।
आफू किन ? केका लागि ? कसका लागि ? बाँच्ने भन्ने निर्क्याैल गरेर इमानदारीसाथ दायित्त्व निर्वाह गरेर बाँचेकाे सार्थक हुन्छ ।
जीवनमा दस दस वर्षकाे जीवनावधिले जीवनकाे फरक फरक रूप धारण गर्दाे रहेछ । दस वर्षकाे उमेर सम्म एक प्रकारकाे, एघार देखि बीस वर्षको अवधि, २१-३०,३१- ४०, ४१-५०, ५१-६०, ६१-७० का जीवन अवधि स्वत: फरक फरक किसिमका हुँदा रहेछन् ।
७१ भन्दा माथिकाे उमेर समूहका मान्छेहरू केही न केही काम कुरामा विशेषज्ञ हुने भएकाले मानव सम्पत्ति हुन् भन्दा अत्युत्ति हुन्न । धेरै मानिसहरू त ७१ मुनिकै उमेरमा गईसकेका हुन्छन् । ७१ माथि बाँच्नेहरू साैभाग्यशालीहरू हुन् । अविकसित पिछाैटे हाम्राे समाजमा तिनीहरूलाई "काम नलाग्ने बुढा" भन्ने चलन छ ।
यस्ताे समाजमा मजस्ता ७१काटेकाहरूले आफ्नाे उपादेयता र आैचित्य पुष्टि गर्न आफ्नाे रुचि विशेषताकाे विषयमा केही न केही गरीरहेमा बाँचेकाे तुक रहन्छ । समाजले मान्यता दिओस् नदिओस् त्याे समाजकै चिन्ताको विषय हाे । कर्मण्य वाधिकारस्य माफलेसु कदाचन । अस्तु ।
२०७८ असार ३१
