जानकारी

 

(लघुकथा)

जानकारी

 

सरण राई

 

"काेपा (बाजे) एउटा कालाे किराले मलाई टाेक्याे । त्याे किरा काेठामा आउनासाथ काेठै पूरा गनायाे । किरा विषालु त हाेइन ?",

"दबाई दल, अहिले टाेकेकाे दु:खिराखेकाे छ ?"

"छैन, तर मलाई शंका लागिरहेकाे छ, किरा बिषालु हाे कि !"

"कालाे बिच्छी त हाेइन। साङ्लेजस्ताे थियाे ?"

"अँ, अलिक सानाे थियाे ।"

याे सुनेपछि ७५वर्षिय मलाईआफुले जानेका गनाउने किराहरूबारे केलाउन थाल्छु । गनाउने किरा खेतबारीमा हुने गनाउने किराहरू ...नाम सम्झन सक्दिनँ । पुरानाे मेमाेरीजस्तै चाहिएकाे बेला ट्वाक्क नआउने ।

झट्का मगजमा लगाउछु बल्लबल्ल सम्झन्छु-- पधेँरा।

"पधेँरा हाे । गन्धे । गनाउछ तर बिषालु हुँदैन ।धानका पातहरू खाने पधेँरा.."

भनिसकेपछि साेच्छु -- आजभाेलिका शहरिया केटाकेटी , माेबाइल र नेटमा भुलिनेहरू ! आवश्यक जानकारी र अनुभवकाे कमि । पधेँरा भन्ने नाम सम्झन मलाई पनि हम्मेहम्मे परेकाे सम्झेर आफूबारे गम्न पुग्छु !

बाल्यकालमा पधेँरा मुठ्ठीमा लुकाएर साथीहरूलाई सुघाएकाे चकचक पनि सम्झिन पुग्छु ।

२०७९/३/१०

इन्द्रबहादुर राइ

(लघुलेख) स्थानिय निर्वाचनपछिकाे राजनैतिक विश्लेषण

 

(लघुलेख)

स्थानिय निर्वाचनपछिकाे राजनैतिक विश्लेषण 

 

सरण राई

 

 

बाँचुन्जेलकाे अनुभूति म लेखेर प्रकट गरिरहेकै छु । बिग मेडियामा पहुच छैन । फेसबुक र सामाजिक सञ्जालहरूलाई नै कर्मथलाे बनाएर दुईचार कुरा भनिरहेकै छु । स्थानिय चुनावकाे परिणाम पछि फेसबुक र सञ्जाल पनि चुनावमय भएकाे छ ।

जनताकाे असन्तुष्टि चुनावका केही स्थानहरूमा देखिएकाे छ । चुनावकाे समग्र परिणाम हेर्दा देश छिटाेछिटाे युक्रेन बन्ने बाटाेमा अग्रसर देखिन्छ । दलहरूसँग राष्ट्रिय भिजन छैन । भिजनकाे अभावमा राष्ट्रिय सहमति छैन । राष्ट्रिय सहमति नभएपछि राष्ट्रिय गन्तव्य हुने कुरै भएन । संसदमा रहेका दलहरूले अनेकओलि नाटक मञ्चन गरेर एमसीसी पास गरिसकेपछि संविधान काेमामा गएकाे छ । असंग्लग्न राष्ट्र तीन चित । विदेशीहरूद्वारा अदृश्य पालितपाेसित

जेलेन्स्कीकाे जन्म छिट्टै हुने देखिन्छ ।

साेचकाे अभाव । राष्ट्रिय साेचकाे अभाव भेकुएम भएपछि अवाञ्चित साेचहरूकाे कालाे मण्डराउनु । जेलेन्स्की जन्माउने रिहर्सल सफल भई सकेकाे छ ।

सिध्दान्तहीन राजनीति । अराजनीतिक युवा झुण्ड तयार भएकाे देखिन्छ । खाउ पिउ माेज गर दाउमा रहेकाहरू । देशकाे भविषबारे साेचकाे अभावले राष्ट्रवादि शक्ति कमजाेर बनेकाे देखिन्छ । राष्ट्रियताकाे कुराे स्थानिय चुनावमा कतै सुनिएन ।

अझै समय छ , सचेत बनाैँ । सही र असल राजनीतिले मात्र जनअभिलाषा पूरा गर्न सक्छ । देश बनाउन र जाेगाउन सक्छ ।

२०७९ जेठ१०

(लघुलेख) सम्झनामा मात्र

 

(लघुलेख)

सम्झनामा मात्र

 

सरण राई

 

कतिपय बस्तु र कुराहरू विस्थापित भईसके ।

सानाे छदा पहिलाे पल्ट "यताउता लर्बराउदा मुतमा भिज्याे जाङ्गे, ए साली , ज्यु भेनाज्यु" गीत ग्रामाेफाेनमा सुन्दा आश्चर्य ,सन्ताेष र असिम आनन्दकाे अनुभव । ग्रामाेफाेनभित्र मसिना मान्छेहरू हुन्छन् र तिनीहरूले गाएका रे। घाेप्टि घाेप्टि हेरिन्थ्याे कतै देखि हालिन्छ कि !

रेडियाे आयाे, टेप रिकर्डर आयाे । सि. डि. प्लेयर , ठूला ठूला साउण्ड बक्स । चक्का,रिकर्ड, क्यासेट,सि.डि हरायाे । अहिलेकाे कम्प्युटर, ल्यापटपमा सि.डि प्लेयर नै छैन । इन्टरनेटले जेलिएकाे विश्व ।

रङ्गिन दुनिया । ब्लाक एण्ड वाइट जमानामा जन्मेका हामी, नबाेल्ने सिनेमा, बाेल्ने तर श्यामश्वेत सिनेमा, पछि रङ्गिन सिनेमा । सिनेमा हलमा नगई सिनेमा हेर्न पाइदैनथ्याे । सिनेमा साेल्टिसित भेट्ने ठाउँ । अहिले सिनेमा त हातकाे माेबाइलमा (जुन जतिबेला चाहे पनि) ।

इन्साइक्लाेपेडिया ब्रिटानिका किताबकाे रूपमा छापिनै छाडेकाे छ । नेटमा फ्रि विल्किपेडिया । जे खाेज्याे ,साेध्याे टुप्लुक्क हाजिर ।

मैले देखेका चलाएका र उपभाेग गरेका धेरै कुराहरू--

एक पैसा माना घ्यु खाएकाे हात सुङ् सुङ्

एक पैसा माना त हाेइन, डेड रूपिया धार्नी सिकार , ४२रू ताेला सुन, १२५/- बिराटनगर काठमाडौं हवाइजहाजभाडा हुँदा बिध्दार्थी सहुलियतमा १०७/-मा हवाईजहाज पहिलाेपल्ट चढेकाे आदि कैयाै कुराहरू सम्झनामा मात्र ।

माना, पाथी, ढक तराजु, तुलाे, ढिकिजाँताे, पेरूङ्गाे,ढाकर ताेक्मा, हर्पे,ठेकी मदानी, गाग्री, लाेटा करूवा, डाडुपुनिउ, सिलाैटाेलाेहाेराेजस्ता कतिपय वस्तुहरू हराइ सके । घाेडा घरघरमा पालिन्थ्याे, घाेडाचडिकाे इज्जत थियाे । घाेडा आवश्यकता पनि (यातायातकाे विकास नभएकाे अवस्थामा) थियाे । साईकल बसले घाेडालाई विस्थापन गर्याे । घाेडा त अहिले तस्वीर खिच्ने मात्र । गाेरूकाे अवस्था पनि ट्रेक्टर आएपछि घाेडाकै जस्ताे हुन थालेकाे छ । कहाँ गाेरू जाेत्ने र गाेरूगाडा?

मान्छेले अरू जानवरहरूलाई जितेपछि मान्छेकाे विकास युध्दमा केन्द्रीत भयाे ।

उहिले दुइ सय वर्षसम्म दुई देशहरूले युध्द लडेका ईतिहास छ । डाल तरवारदेखि परमाणु बम, क्षेप्यास्र । युध्दकाे आकार रूप र विनास फेरिएकाे मात्र हैन भयानक भएकाे छ । पृथ्वीलाई सयाैचाेटि नष्ट गर्ने हतियार भण्डार छ रे !

डायनासाेरजस्त‌ै आफैले बनाएकाे हतियारले मानवलाई पनि सम्झनामा मात्र सिमीत नपाराेस् ...! युध्दउन्मादिहरूकै बाेलबाला छ । पृथ्वी मात्र नभएर मान्छे मास्ने मान्छेले नै बनाएकाे ध्वंसात्मक हातहतियार परमाणु बमहरूबाट बाँच्ने कसरी ... ? कसरी !??

२०७९/२/२८र ३०

(लघुलेख) मान्छेकाे सभ्यता ?

 

(लघुलेख)

मान्छेकाे सभ्यता ?

 

सरण राई

 

सभ्यता? सभ्यता मान्छेकाे ।

आज मानिस आफूलाई सभ्य ठान्छ । याे सभ्यता सर्भाइबलकाे सभ्यता हाे । शारिरीक रूपमा निर्धाे उसले अरू जानवरहरूसित लड्दा उसले आविष्कार गरेकाे हतियार उल्लेख्य भएकाे छ र आज मानिस मात्रकाे एकछत्र राज्य विश्वमा कायम भएकाे छ ।

मानिसकाे आदिम प्रवृत्ति युध्द पनि रहेछ । ठूला,साना र विश्वयुध्दका डरलाग्दा घट्नाहरूले ईतिहास लेखिएकाे छ ।हार्नेहरू मासिएका छन्, जित्नेहरूकाे मर्यादा सभ्यता भएकाे छ । अहिले पनि रूस युक्रेन युध्दले तेस्राे विश्वयुध्द ल्याउने सम्भावना देखिदै छ ।

अहिले आणविक हतियार, क्षेप्यास्र र अन्य भयानक हतियारहरूका आतंककाे चपेटामा विश्व छ । हतियार माफियाहरू हतियार बेचेर अकुत सम्पत्ति कमाइरहेका छन् ।

हतियार नभई देशकाे अस्तित्त्व नै नरहला कि ! हतियार किन्ने थुपार्ने बनाउने हाेडवाजी शिखरमा पुगेकाे छ ।

शस्रअस्रकाे अगाडि असल कुराहरू ओझेलमा पर्दै छ । काेविद १९ले घटाउन नसकेकाे विश्व जनसंख्या युध्दले घटाउने हाे कि ? मानव जाति नै डायनासाेरझैँ मासिने हाे कि ! कहाँ छन् शान्तिका लागि कार्यरत संस्थाहरू , चिन्तकहरू र शान्तिका दर्शनहरू !

सभ्यताकाे आरम्भदेखि नै युध्द र शान्ति, खराब र असल सँगसँगै निरन्तर सतत बगिरहेकै छन् ।धेरैजसाे असलकाे जितले सभ्यता थामेकाे छ । अझै आशा गराैँ सत्य, न्याय, शान्ति र असलक‌‌ै जित हुने छ । असलका जितका लागि खेल्न सकिने भुमिका के हाेला ? छलफल गरेर निष्कर्ष निकाल्दै मानव सभ्यता जाेगाउने दायित्त्व अहिले मानव जातिकाे दायित्त्व भएकाे छ । याे दायित्त्व पूरा गरेमा मानिस मानिस भई बाँच्न सक्ने छ ।

२०७९जेठ २४