(आवश्यक/अनावश्यक लधु चिन्तन)
नेपाली राजनीति र साहित्य
सरण राई
नेपाली राजनीति र साहित्य
सरण राई
नेपाली राजनीति र साहित्य तिन प्रकारको रहेछ |
१.मन्त्र राजनीति र साहित्य
२. यन्त्र राजनीति र साहित्य
३.तन्त्र राजनीति र साहित्य
१.मन्त्र राजनीति र साहित्यको हालीमुहाली र ढलिमली
परापुर्वकालदेखि अहिले सम्म नै चलिरहेको छ | मन्त्र राजनीति भनेको खुसुक्क एउटाले अर्को नेताको कानमा सुनाउने र नेतालाई सिध्दान्त्च्युत गराउने अचुक मन्त्र प्रयोग गर्ने राजनीति हो | उदाहरणका लागि गिरिजाले प्रचण्ड को कानमा त्यस्तो मन्त्र सुनाए कि नेपालको जनयुध्दका सबै आकांक्षा र उद्धेश्यहरु ध्यस्तमात्र भएनन् कि यथास्थितिको प्रखर पहरेदारको रूपमा क्रान्तिकारी नेताहरु प्रकट भए |त्यो मन्त्रको प्रभावबाट अब नेताहरु मुक्त हुने छन् भनि आश गर्नु निरर्थक छ |यति उदाहरणले नै मन्त्र राजनीति कति डरलाग्दो हुन्छ भन्ने थाहा भईसकेको छ | तसर्थ मन्त्र राजनीतिको काट मन्त्र राजनीति नै हो भन्ने पनि बुझ्न आवश्यक छ |अब नचाहिने मन्त्र नसुनेर मुलुक र जनहित हुने नयाँ मन्त्र जप्ने वा सुनाउने बेला भएको छ | त्यो मन्त्र हो "नयाँ राजनैतिक शक्तिलाई साथ दिएर पुराना सढ़े गलेका पतित शक्तिहरुलाई पाखा लगाएर देशको नव निर्माण गर्ने |"
मन्त्र राजनीतिबारे कुरा गरिसकेपछि मन्त्र साहित्यबारे कुरा गर्दा नेपाली साहित्यको आकार विकास नै मन्त्रभित्र खुम्चिएर रहेको पाईन्छ | 'रामायण ' देखि 'माधवी', 'राधा' 'सेतो धरती' सबै मन्त्र साहित्य हुन् यति बुझिसकेपछि तिनीहरुले कसको प्रतिनिधित्व गर्छन र कसको सेवा गर्छन स्पष्ट छ | संकुचित मन्त्रवालाहरुको | मन्त्रवाला साहित्य अब युगपरिवर्तन सापेक्ष नभएकोले 'नयाँ साहित्य'को आवश्यकता भएको हो | संकीर्ण मानसिकता बोक्नेहरुले जति नोक्सान पुर्याए पुर्याए अब तिनीहरुलाई परास्त गरेर नयाँ सोचको राजनीति र साहित्यको विकास गर्नु पर्ने बेला भएको छ |
२. यन्त्र राजनीति र साहित्य- आजको युग यन्त्र युग हो | यन्त्रको विकास, प्रयोग र उपलब्धिले गर्दा विकसित देशहरु सम्पन्न भएका छन् र प्रगतिको उकालोमा निरन्तर उक्लिरहेका छन् | आधुनिक यन्त्र र प्राविधि नेपाली राजनीति र साहित्यमा पनि प्रवेश गराएर यन्त्र राजनीति र साहित्यको विकासद्वारा नेपालको पनि आधुनिकीकरण गर्दै पुरानो मानसिकताबाट उठेर नयाँ बैज्ञानिक सोच बोकेका नेपाली जनता आजको आवश्यकता भएको छ | यन्त्र राजनीति र साहित्यले यो आवश्यकता पुरा गर्ने छ |
३.तन्त्र राजनीति र साहित्य - तन्त्र भनेको पध्दति,नियम, सभ्यता विकास वा सभ्य राजनैतिक , सांस्कृतिक , सामाजिक र आर्थिक अनुशासनभित्र बाधिएको व्यवस्था (तन्त्र ) हो |सभ्य राजनैतिक , सांस्कृतिक , सामाजिक र आर्थिक अनुशासनभित्र बाधिएको व्यवस्था (तन्त्र ) हाम्रो देशमा पनि लागु होस् , हामी चाहन्छौँ , त्यसका लागि हामी सबै प्रयत्नरत छौँ |
सभ्य राजनैतिक , सांस्कृतिक , सामाजिक र आर्थिक अनुशासनभित्र बाधिएको व्यवस्था (तन्त्र ) हामीले नै ल्याउनु पर्दछ , त्यो व्यवस्था (तन्त्र ) हामी तन्त्र राजनीति र साहित्यको सुरुवात गरेर प्राप्त गर्न सक्छौँ |
समय बलवान हुन्छ समयलाई चिनौँ | हामीलाई थिचिरहेको सामन्ती निरंकुशताको आकाश सकिएर गणतान्त्रिक व्यवस्था हाम्रा निम्ति हामीले ल्याएका छौँ , यो कुनै नेताको इच्छाले आएको होइन | यसको सदुपयोग हाम्रा लागि हामी आफैले गर्नु पर्दछ |
('आवश्यक/अनावश्यक लधु चिन्तन'का आवश्यक चिन्तन स्विकार्ने र लागु गर्ने , अनावश्यक चिन्तन भए खण्डन गर्दै बहिस्कार गर्ने विवेकशिल पाठकहरुलाई हार्दिक स्वागत छ !)
२०७० भदौ १९
१.मन्त्र राजनीति र साहित्य
२. यन्त्र राजनीति र साहित्य
३.तन्त्र राजनीति र साहित्य
१.मन्त्र राजनीति र साहित्यको हालीमुहाली र ढलिमली
परापुर्वकालदेखि अहिले सम्म नै चलिरहेको छ | मन्त्र राजनीति भनेको खुसुक्क एउटाले अर्को नेताको कानमा सुनाउने र नेतालाई सिध्दान्त्च्युत गराउने अचुक मन्त्र प्रयोग गर्ने राजनीति हो | उदाहरणका लागि गिरिजाले प्रचण्ड को कानमा त्यस्तो मन्त्र सुनाए कि नेपालको जनयुध्दका सबै आकांक्षा र उद्धेश्यहरु ध्यस्तमात्र भएनन् कि यथास्थितिको प्रखर पहरेदारको रूपमा क्रान्तिकारी नेताहरु प्रकट भए |त्यो मन्त्रको प्रभावबाट अब नेताहरु मुक्त हुने छन् भनि आश गर्नु निरर्थक छ |यति उदाहरणले नै मन्त्र राजनीति कति डरलाग्दो हुन्छ भन्ने थाहा भईसकेको छ | तसर्थ मन्त्र राजनीतिको काट मन्त्र राजनीति नै हो भन्ने पनि बुझ्न आवश्यक छ |अब नचाहिने मन्त्र नसुनेर मुलुक र जनहित हुने नयाँ मन्त्र जप्ने वा सुनाउने बेला भएको छ | त्यो मन्त्र हो "नयाँ राजनैतिक शक्तिलाई साथ दिएर पुराना सढ़े गलेका पतित शक्तिहरुलाई पाखा लगाएर देशको नव निर्माण गर्ने |"
मन्त्र राजनीतिबारे कुरा गरिसकेपछि मन्त्र साहित्यबारे कुरा गर्दा नेपाली साहित्यको आकार विकास नै मन्त्रभित्र खुम्चिएर रहेको पाईन्छ | 'रामायण ' देखि 'माधवी', 'राधा' 'सेतो धरती' सबै मन्त्र साहित्य हुन् यति बुझिसकेपछि तिनीहरुले कसको प्रतिनिधित्व गर्छन र कसको सेवा गर्छन स्पष्ट छ | संकुचित मन्त्रवालाहरुको | मन्त्रवाला साहित्य अब युगपरिवर्तन सापेक्ष नभएकोले 'नयाँ साहित्य'को आवश्यकता भएको हो | संकीर्ण मानसिकता बोक्नेहरुले जति नोक्सान पुर्याए पुर्याए अब तिनीहरुलाई परास्त गरेर नयाँ सोचको राजनीति र साहित्यको विकास गर्नु पर्ने बेला भएको छ |
२. यन्त्र राजनीति र साहित्य- आजको युग यन्त्र युग हो | यन्त्रको विकास, प्रयोग र उपलब्धिले गर्दा विकसित देशहरु सम्पन्न भएका छन् र प्रगतिको उकालोमा निरन्तर उक्लिरहेका छन् | आधुनिक यन्त्र र प्राविधि नेपाली राजनीति र साहित्यमा पनि प्रवेश गराएर यन्त्र राजनीति र साहित्यको विकासद्वारा नेपालको पनि आधुनिकीकरण गर्दै पुरानो मानसिकताबाट उठेर नयाँ बैज्ञानिक सोच बोकेका नेपाली जनता आजको आवश्यकता भएको छ | यन्त्र राजनीति र साहित्यले यो आवश्यकता पुरा गर्ने छ |
३.तन्त्र राजनीति र साहित्य - तन्त्र भनेको पध्दति,नियम, सभ्यता विकास वा सभ्य राजनैतिक , सांस्कृतिक , सामाजिक र आर्थिक अनुशासनभित्र बाधिएको व्यवस्था (तन्त्र ) हो |सभ्य राजनैतिक , सांस्कृतिक , सामाजिक र आर्थिक अनुशासनभित्र बाधिएको व्यवस्था (तन्त्र ) हाम्रो देशमा पनि लागु होस् , हामी चाहन्छौँ , त्यसका लागि हामी सबै प्रयत्नरत छौँ |
सभ्य राजनैतिक , सांस्कृतिक , सामाजिक र आर्थिक अनुशासनभित्र बाधिएको व्यवस्था (तन्त्र ) हामीले नै ल्याउनु पर्दछ , त्यो व्यवस्था (तन्त्र ) हामी तन्त्र राजनीति र साहित्यको सुरुवात गरेर प्राप्त गर्न सक्छौँ |
समय बलवान हुन्छ समयलाई चिनौँ | हामीलाई थिचिरहेको सामन्ती निरंकुशताको आकाश सकिएर गणतान्त्रिक व्यवस्था हाम्रा निम्ति हामीले ल्याएका छौँ , यो कुनै नेताको इच्छाले आएको होइन | यसको सदुपयोग हाम्रा लागि हामी आफैले गर्नु पर्दछ |
('आवश्यक/अनावश्यक लधु चिन्तन'का आवश्यक चिन्तन स्विकार्ने र लागु गर्ने , अनावश्यक चिन्तन भए खण्डन गर्दै बहिस्कार गर्ने विवेकशिल पाठकहरुलाई हार्दिक स्वागत छ !)
२०७० भदौ १९
